Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

مهمترین علائم آرتریت دست عبارتند از:

    درد : درد معمولا بعد از فعالیت با دست بیشتر میشود. گاهی درد بلافاصله بعد از فعالیت ایجاد نمیشود و چند ساعت بعد یا حتی چند روز بعد احساس میشود. گاهی درد در صبح بیشتر بوده و با احساس خشکی مفاصل همراه است. هرچه بیماری بیشتر پیشرفت میکند ممکن است درد با انجام فعالیت کمتری تشدید شود. در موارد شدید ممکن است درد فرد را از خواب بیدار کند. درد معمولاً در روزهای سرد سال شدیدتر میشود.

    تورم : وقتی فشار زیادی به مفصلی که دچار آرتریت است وارد میشود ممکن است متورم شود. این تورم ممکن است به علت ترشح مایع سینوویال باشد. همچنین ممکن است استخوان ها در نزدیکی مفصل بزرگ شوند که براثر آن مفصل بزرگ میشود.

    گرما : مفصل ممکن است در لمس گرم باشد. این به علت واکنش التهابی بدن است.

    صدا دادن مفصل : ممکن است در حین حرکت مفصل احساس سائیده شدن یا خرت خرت در آن وجود داشته باشد که به آن کریپتاسون Crepitation میگویند. علت ایجاد صدا اینست که لایه غضروفی مفصل از بین رفته و استخوان ها روی هم سائیده میشوند که تولید صدا میکنند.

    محدودیت حرکت : وقتی آرتریت شدت میگیرد مفصل دچار خشکی شده و نمیتواند مثل قبل به نرمی حرکت کند. دامنه حرکتی مفصل کاهش میابد.

    کاهش قدرت دست : ممکن است توانایی دست در گرفتن اشیاء و مشت کردن کاهش یابد. این کاهش بخصوص در آرتریت روماتوئید شدیدتر است

.

غضروف مفصلی لایه سفید رنگ و نرم و لغزنده ایست که روی سطح استخوان را در ناحیه مفصل میپوشاند و موجب میشود تا استخوان ها براحتی در ناحیه مفصل روی هم حرکت کرده و بلغزند.

این لایه همچنین به عنوان یک جذب کننده شوک و ضربات وارده به استخوان عمل میکند. در آرتریت این لایه آسیب میبیند و بدنبال این آسیب حرکت مفصل دردناک و محدود میشود.

آرتریت مفاصل دست ممکن است به علت بعضی بیماری های روماتیسمی بوجود آید که مهمترین آنها آرتریت روماتوئید است. در این بیماری لایه سینوویال ( که سطح داخلی کپسول مفصلی را پوشانده و مسئول ترشح مایع سینوویال است) رشد کرده و ملتهب میشود و مایع زیادی ترشح میکند. این التهاب بتدریج موجب آسیب و از دست رفتن غضروف مفصلی شده که نتیجه آن درد و محدودیت حرکتی است.

علت دیگر آرتریت مفاصل دست استئوآرتریت است. این بیماری معمولاً در سنین بالاتر از ۵۰ سالگی بروز میکند. در این بیماری غضروف مفصل کم کم از بین میرود. در نتیجه استخوان های بدون غضروف روی یکدیگر سائیده میشوند که نتیجه آن درد و محدودیت حرکت است.

علت دیگر آرتریت مفاصل دست تروما Trauma یا ضرباتی است که به دست وارد میشود. این ضربات میتوانند با ایجاد شکستگی، دررفتگی، آسیب لیگامانی یا آسیب غضروف مفصل کارکرد آنرا دچار اختلال کنند.

اگر این آسیب ها به درستی درمان نشوند مثلا شکستگی داخل مفصلی بد جوش بخورد یا آسیب لیگامانی خوب ترمیم نشود میتوانند در دراز مدت در مفاصل دست ایجاد آرتریت کنند.

احتمال ایجاد آرتریت در یک دست آسیب دیده هفت برابر یک دست سالم است حتی اگر آسیب وارده به آن به درستی درمان شده باشد

.

دست از مفاصل متعددی تشکیل شده است که حرکت روان و بدون درد آنها مورد نیاز است تا بتوانیم کارهای روزمره خود را انجام دهیم. از انجام کارهای بسیار ظریف و دقیق مثل خیاطی یا تعمیر ساعت تا کارهای قدرتی مثل آهنگری همگی نیاز به هماهنگی دقیق و حرکت مناسب این مفاصل دارند.

آسیب هر کدام از این مفاصل میتواند فعالیت روزمره ما را دچار اختلال کند. هر کدام از مفاصل دست میتوانند با شدت های متفاوت و به علل مختلفی آسیب ببینند

.

آیا هر انگشت قطع شده ای را میتوان مجدداً به سر جای اولیه اش پیوند زد. مسلماً خیر. پزشک ارتوپد قبل از پیوند انگشت باید ببیند آیا عضو پیوند شده بعد از عمل خواهد توانست کارآیی داشته باشد یا صرفا به عنوان یک اندام زنده ولی بدون کارکرد خواهد ماند و حتی ممکن است وجود آن مزاحم کارکرد دیگر انگشتان شود. همچنین انگشت قطع شده باید سالم بوده و له شدگی نداشته باشد.

پیوند انگشت قطع شده چگونه انجام میشود

 پزشک ارتوپد ابتدا هم انگشت قطع شده و هم دست بیمار را خوب شسته تا از آلودگی و اجسام خارجی احتمالی پاک شوند. اگر بافت های مرده ای در محل قطع وجود دارد آنها را خارج میکند. ممکن است برای اینکه اتصال به درستی انجام شود لازم باشد تا استخوان انگشت کمی کوتاه شود.

ابتدا استخوان ها در محل شکستگی در کنار یکدیگر قرار گرفته و به توسط ابزارهای فلزی مثل وایر، پین، پیچ یا پلاک به یکدیگر متصل میشوند سپس رگ ها و اعصاب و تاندون های قطع شده به هم پیوند زده شده و در نهایت پوست دوخته میشود. اگر پوست کافی برای پوشانیدن بافت های پیوند زده شده وجود نداشته باشد ممکن است نیاز به پیوند پوست باشد.

بعد از پیوند انگشت

همکاری بیمار در بدست آوردن یک نتیجه خوب بعد از جراحی اهمیت فراوانی دارد. بیمار نباید سیگار بکشد. کشیدن سیگار خونرسانی به انگشت را کم کرده ممکن است موجب از بین رفتن قسمت پیوند زده شده شود.

نباید دست مدت زیادی پایینتر از سطح قلب نگه داشته شود چون موجب اختلال خونرسانی به عضو پیوند شده میگردد. هرچه سن بیمار کمتر باشد نتایج پیوند بهتر است. هرچه محل قطع از مفصل دورتر باشد و هرچه برش محل قطع تیزتر باشد نتیجه پیوند بهتر خواهد بود.

 باید به خاطر داشت که عضو پیوند شده هیچ وقت کارآیی کامل اولیه را نخواهد داشت. اگر کارآیی عضو پیوندی تنها ۸۰-۶۰ درصد وضعیت اولیه را بدست آورد در نظر راح نتیجه کار عالی ارزیابی میشود. بعد از جراحی دست بیمار تا مدتی در آتل گذاشته میشود.

بیمار باید طبق یک برنامه دقیق و تحت نظر یک فیزیوتراپیست خوب حرکات و نرمش های بخصوصی را برای انگشت انجام دهد تا محدودیت حرکت در انگشت بوجود نیاید. روند بهبودی احتیاج به زمان کافی دارد و در این مدت همکاری کامل بیمار الزامی است.

 پیوند عضو معمولاً فشار روحی زیادی به بیمار وارد میکند. وقتی بیمار بانداژ زخم را برای بار اول باز میکند و ناگهان با عضو پیوند زده شده مواجه میشود چون وضعیت آن بکلی با وضعیت اولیه اش متفاوت خواهد بود واکنش هایی مثل شوکه شدن، عصبانیت، خشم، غصه، باور نکردن یا ناامیدی در او شکل میگیرد.

بیمار از اینکه شکل عضو پیوند شده کاملاً با شکل اولیه اش شبیه نیست یکه میخورد. شک دارد که آیا این عضو میتواند برای وی کارآیی داشته باشد. بیمار باید در مورد احساساتش با اطرافیان خود و با پزشک معالج صحبت کند تا از فشار روحی وی کاسته شود

.

بیماری که پیوند عضو میشود ممکن است بعداً نیاز به اعمال جراحی دیگری هم داشته باشد مثل

    تنولیز : تنولیز به این معنی است که تاندون هایی که به بافت های اطراف چسبیده اند و در نتیجه خوب حرکت نمیکنند آزاد شده و اتصالشان با بافت های اطرافشان قطع میشود.

    کپسولوتومی : کپسولوتومی به این معنی است که با کمک برش هایی در کپسول مفصلی سعی میشود حرکت مفصل بهتر شود.

    تاندون ترانسفر : تاندون ترانسفر به این معنی است که با جابجا کردن مسیر حرکت تاندون ها سعی میشود به حرکات مفاصل عضو قطع شده کمک شود.

    پیوند عصب : پیوند عصب به این معنی که در صورتیکه قسمتی از عصب خوب کار نکند آن قسمت خارج شده و عصب دیگر در ناحیه کارگذاشته میشود.

    قطع عضو : ممکن است با همه کوشش هایی که برای حفظ اندام قطع شده انجام میشود، جراحی ناموفق باشد. عضو پیوند شده سیاه شود یا حتی اگر بماند کارآیی نداشته باشد و مزاحم اندام های دیگر باشد یا بسیار دردناک باشد. در این صورت ممکن است نیاز باشد اندام پیوندی قطع شود.

قوی باشید. چیزی که باید همیشه به یاد داشته باشید اینست که حتی اگر بهترین مراقبت های پزشکی در مورد شما انجام شود شما باید در طول درمان قوی و صبور باشید.

به یاد داشته باشید که کیفیت زندگی شما مستقیماً به نوع تفکر شما و انتظارات شما از زندگی بستگی دارد و نه به این اینکه اندام شما کاملاً سالم و بی نقص باشد. خداوند به شما توانایی های بسیاری داده. از آنها استفاده کنید

.

معمولاً پزشک معالج از پیوند پوست استفاده میکند به این صورت که از قسمتی از کنار کف دست تکه کوچکی پوست برداشته و آنرا در محل زخم جدید بخیه میزند. لبه های زخم ایجاد شده در محل دهنده پوست را هم به نزدیک کرده و بخیه میزند.

اگر باز هم مقدار بیشتری از نوک انگشت کنده شده و نوک استخوان بیرون زده باشد برای پوشاندن زخم از فلاپ Flap استفاده میشود. در این روش برای پوشاندن زخم از پوست قسمت دیگری از دست استفاده میشود ولی پوست قسمت دهنده تا مدتی بطور کامل از محل اولیه خود جدا نمیشود.

در بچه های کمتر از شش سال پزشک ارتوپد بعد از تمیز کردن محل زخم ممکن است قسمت کنده شده را دوباره سر جایش گذاشته و بخیه بزند.

این کار در فرد بالغ معمولاً بیفایده است به این معنی که اگر قسمت کنده شده را دوباره در سر جایش بخیه بزنیم به علت قطع خونرسانی به آن، بزودی سیاه میشود ولی در بچه های کم سن اینطور نیست و معمولاً پیوند موفقیت آمیز است. بخصوص اگر سن بچه کمتر از دو سال باشد بخیه کردن قسمت کنده شده شانس بالایی از موفقیت دارد.

 نتایح درمان قطع انتهای انگشت

بعد از بهبود زخم ممکن است تا مدتی پوست نوک انگشت درد مختصری داشته باشد. ممکن است تا سالها و حتی برای همیشه نوک انگشت به سرما حساسیت داشته باشد.

قطع قسمتی از انگشت  ممکن است در خانه، محل کار یا در حین بازی ایجاد شود. یک مثال معمولی آن گیر کردن انگشت لای در اتومبیل است یا اینکه در آشپزی حین خرد کردن سبزیجات چاقو نوک انگشت را قطع میکند.

 این آسیب ها ممکن است بصورتی باشد که قسمتی از بند انتهایی انگشت کاملاً له شود و یا ممکن است این قطع شدن بوسیله یک جسم کاملاً تیز صورت گرفته و بدون له شدگی، یک قسمت از انگشت را جدا کند. ممکن است فقط پوست نوک انگشت کنده شود.

ممکن است پوست و قسمتی از ناخن کنده شوند و ممکن است پوست و قسمتی از ناخن و قسمتی از استخوان بند آخر انگشت کنده شوند. معمولاً انگشت وسط که بلندترین انگشت است بیش از دیگر انگشتان آسیب میبیند

.

اگر عصب حرکتی آسیب دیده و جراحی شده است تا زمانیکه عصب کارکرد مجدد خود را بدست نیاورده است عضلاتی که موجب حرکت انگشت شده و فلج شده اند کار نمیکنند.

هر عضله ای اگر مدتی کار نکند لاغر شده و بعد از مدتی توانایی خودش را تا حد زیادی از دست میدهد. در دورانیکه بیمار صبر میکند تا کارکرد عصب برگردد این عضلات باید مرتبا کارکنند تا سالم و فعال بمانند.

دقیقاً مانند باغی که به دلیلی رودخانه اش خشک شده است. اگر بعد از یک سال رودخانه دوباره آب به باغ بیاورد در این مدت باغ خشکیده است و آب دیگر فایده ای ندارد مگر اینکه باغبان در مدت این یک سال درختان باغ را با سطل آب داده باشد. داستان عصب و عضله هم همین گونه است.

در مدت صبر، فیزیوتراپ با استفاده از دستگاه های مخصوصی امواج الکتریکی به عضله ایکه عصبش فلج شده میفرستد تا آنرا وادار به انقباض کند. این جلسات فیزیوتراپی و تحریک عضله باید در تمام مدتی که بیمار برای برگشت کارکرد عصب صبر میکند ادامه داشته باشد

اگر عصب حسی آسیب دیده باشد در مدتی که پوست حس ندارد باید مواظب باشیم که انگشت دست زخم نشود و یا نسوزد چون متوجه آن نمیشویم.

بیماری که به علت قطع عصب حسی انگشت تحت جراحی قرار گرفته است و هنوز حس انگشت او برنگشته است ممکن است در یک روز سرد زمستانی وقتی در یک اطاق انتظار ایستاده است متوجه بوی سوختگی شود و تازه آن موقع بفهمد که انگشت دستش نزدیک بخاری بوده و سوخته است ولی او متوجه آن نشده است.

با پوشیدن دستکش و با دقت زیاد مواظب باشیم تا به پوست انگشت آسیبی نرسد.

فیزیوتراپی

 بعد از بازگشت عصب باید دوباره به مغز آموزش داد تا دوباره بتواند با عصب تازه کار کند و این مستلزم دوره آموزش فیزیوتراپی است.

اگر عصب حرکتی آسیب دیده و جراحی شده است تا زمانیکه عصب کارکرد مجدد خود را بدست نیاورده ، ممکن است انگشتان دست حرکت نکنند.

در دورانیکه بیمار صبر میکند تا حرکت انگشت برگردد باید با انجام حرکاتی با کمک دست سالمش، انگشتان دست صدمه دیده را باز و بسته کند.

اگر این حرکات انجام نشوند مفاصل بتدریج خشک شده و دچار محدودیت حرکت میشوند و وقتی عصب خوب شد با یک مفصل خشک مواجه میشود که دیگر نمیتواند آنرا حرکت دهد. پس در دوران انتظار باید حرکات مفاصل اندام فلج شده مرتباً انجام شوند.