Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

عمل جراحی خشک کردن مچ دست و تعویض مفصل مچ دست هر دو میتوانند درد مچ را از بین ببرند. با این حال عمل خشک کردن مچ موجب میشود مفصل کاملا پایدار و قوی و محکم شده و به بیمار اجازه میدهد تا نیروی زیادی را به مفصل وارد کرده و از آن در بلند کردن اجسام سنگین استفاده کند. به همین علت از این نوع عمل جراحی بیشتر در افراد جوان که نیاز به انجام فعالیت های بدنی سنگین تر دارند استفاده میشود.

 

از طرف دیگر عمل تعویض مفصل مچ دست موجب میشود تا حرکات مچ دست خیلی بهتر انجام شوند. از این نوع جراحی بیشتر در افراد مسن که قدرت زیادی از مفصل خود نمیکشند استفاده میگردد.

 

در عمل تعویض مفصل مچ دست مفصل مصنوعی معمولا پس از مدتی لق میشود و هرچه استفاده بیمار از مچ دست بیشتر بوده و با آن بیشتر کار کند عمر این مفصل کوتاه میشود پس واضح است که افراد مسن که کار کتری با مچ دست انجام میدهند و احتمالا عمر باقیمانده کمتری نسبت به یک جوان در پیش رو دارند از این روش جراحی بیشتر سود میبرد.

 

از طرف دیگر انجام جراحی تعویض مفصل در یک فرد جوان میتواند موجب لق شدن زود هنگام آن شود. حتی اگر این اتفاق زود نیفتد باز با در نظر گرفتن سال های باقیمانده زیادی که از عمر یک فرد جوان باقی مانده است به احتمال زیاد وی در یال های بعد نیاز به تعویض مجدد مفصل مصنوعی خواهد داشت

                                 

.

تعویض مفصل مچ دست بسیار کمتر از تعویض مفصل در زانو یا مفصل ران انجام میشود با این حال در بعضی بیماران مبتلا به تخریب شدید مفصل مچ دست این عمل جراحی میتواند درد بیمار را تا حدود زیادی کاهش داده و حرکات و توانایی های مچ را بهبود دهد

.

چرا تعویض مفصل مچ دست انجام میشود

 

در بعضی بیماری ها غضروف مفصل مچ بتدریج نازک شده و بعد از مدتی از بین میرود. این روند موجب ساییده شدن استخوان ها بر روی هم شده و ایجاد درد و محدودیت حرکتی میکند.

 

شایعترین این بیماری ها آرتروز و روماتیسم مفصلی هستند. در این موارد میتوان با تعویض مفصل مچ دست مانع از سایش استخوان ها شده و در نتیجه درد را از بین برده و دامنه حرکتی مفصل را تا حدود زیادی بهبود داد.

 

گرچه برای درمان درد ناشی از آرتریت، از عمل جراحی خشک کردن یا آرترودز مفصل مچ دست هم استفاده میشود، خشک کردن مچ دست موجب از بین رفتن حرکات آن میشود.

 

در بعضی آرتریت ها مانند روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) ممکن است هر دو مفصل مچ دست تخریب شده و دچار درد و محدودیت حرکتی شدید شوند. در این حال خشک کردن هر دو مفصل مچ دست میتواند فعالیت های روزمره فرد را تا حدود زیادی مختل کند.

 

در چنین بیمارانی بسیاری از جراحان پیشنهاد میکنند که یک مچ دست بیمار خشک شده و برای مچ دیگر از مفصل مصنوعی استفاده شود. در این حال بیمار میتواند از مچ دستی که خشک شده است با قدرت بیشتری استفاده کرده و اجسام سنگین تر را بلند کند و با استفاده از مچ دست دیگر که تعویض مفصل شده حرکات ظریف تر را که به دامنه حرکتی بالاتری در مچ دست نیاز دارند انجام دهد

                                 

.

انجام جراحی خشک کردن مچ دست گرچه درد بیمار را از بین برده و تغییر شکل مچ دست را اصلاح میکند با این حال به علت جوش دادن استخوان های مچ دست حرکات این مفصل در بعضی جهات از بین میرود.

 

بعد از انجام جراحی خشک کردن مچ دست بیمار دیگر قادر به خم و راست کردن مچ دست و منحرف کردن آن به چپ و راست نخواهد بود ولی میتواند مچ دست خود را بچرخاند ( سوپیناسیون و پروناسیون را انجام دهد).

 

عمل جراحی خشک کردن یا فیوژن مچ دست در واقع نوعی مبادله است. مبادله درد با حرکت. با انجام این نوع درمان درد بیمار از وی گرفته میشود ولی در عوض حرکات مچ دست او هم تا حدود زیادی از وی گرفته خواهد شد.

 

این نوع جراحی بخصوص در افراد جوانی که دچار تخریب شدید مفصل مچ دست شده اند مفید است. در این افراد جراحی موجب بهبود درد و بهبود شکل ظاهری مچ دست و افزایش قدرت آن شده و بیمار دارای یک مچ دست پایدار و محکم خواهد شد.

 

در بیماران مسن که نیازی به قدرت زیادی در مچ دست ندارند بجای جراحی خشک کردن مچ دست از روش آرتروپلاستی مچ دست یعنی بکار بردن مفصل مصنوعی استفاده میشود

 

                                 

.

برای انجام جراحی فیوژن یا خشک کردن مچ دست پزشک جراح با شکافی که در پشت مچ دست میدهد غضروف باقیمانده در بین استخوان رادیوس و استخوانچه های مچ دست و استخوان های متاکارپ را تراشیده و برمیدارد.

 

ممکن است از پیوند استخوان استفاده کند و استخوان های پیوندی را در کنار استخوان هایی که باید جوش بخورند قرار دهد تا روند جوش خوردن تسریع یافته و بهتر انجام شود.

سپس یک پلاک بلند را در پشت مچ دست قرا میدهد بطوریک از استخوان رادیوس تا متاکارپ سوم در کف دست امتداد میابد. این پلاک به چند پیچ به استخوان های رادیوس و متاکارپ متصل شده و موجب میشود تا این استخوان ها محکم در کنار هم باقی بمانند.

 

این بیحرکتی لازم است تا بدن بتواند در عرض چند ماه استخوان ها را به هم جوش داده و متصل کند. البته بعد از جوش خوردن استخوان ها به هم نیازی به خارج کردن پلاک نیست مگر اینکه برای بیمار مشکلی ایجاد کند.

 

بعد از جراحی مچ دست بیمار برای مدتی در یک آتل یا اسپلیت باقی میماند تا روند جوش خوردن بهتر صورت گیرد

 

                                 

.

درد مچ دست موجب میشود تا فرد با قدرت کمتری از آن استفاده کند و بتدریج قدرت مچ دست کاهش میابد. تغییر شکل استخوانچه های مچ دست که بدنبال تخریب آنها ایجاد شده است موجب تغییر شکل کل مچ دست و امتداد قرار گرفتن کف دست نسبت به ساعد میشود. این تغییر در شکل و امتداد استخوان ها با تغییر در بیومکانیک مچ دست موجب کاهش بیشتر در قدرت مچ دست میشود.

خشک کردن یا فیوژن Fusion یا آرترودز Arthrodesis مچ دست نوعی عمل جراحی است که در آن استخوان رادیوس یا زند زبرین و استخوانچه ای مچ دست و استخوان های کف دست (متاکارپ ها) به یکدیگر متصل شده و بصورت یک استخوان واحد درمیایند. به این معنی که دیگر مفصلی بین آنها وجود نخواهد داشت و حرکتی در بین آنها ایجاد نخواهد شد.

 

انجام این عمل موجب میشود تا درد بیمار از بین برود. وقتی مفاصل مچ دست تخریب میشود حرکت بین استخوان ها است که موجب درد میشود و وقتی استخوان ها به هم جوش خورده و حرکتی بین آنها وجود نداشته باشد پس دردی هم ایجاد نخواهد شد.

 

وقتی دردی وجود نداشته باشد مچ دست میتواند با قدرت بیشتری کار کند. همچنین پزشک جراح در حین جراحی سعی میکند دفرمیتی و تغییر شکل ایجاد شده در مفصل را هم تصحیح کند. این کار هم شکل ظاهری مچ دست را بهتر میکند و هم قدرت آن را افزایش میدهد.

 

روش دیگر برای از بین بردن درد و دفرمیتی مچ دست در مواردی که مفصل دچار تخریب شدید شده است استفاده از مفصل مصنوعی مچ دست است

 

                                 

.

مفصل مچ دست میتواند به علل متفاوتی دچار تخریب شود که از مهمترین علل آن بروز آرتریت با مکانیسم های گوناگون است. برای کنترل علائم این بیماری ها که مهمترین آنها درد است از درمان های مختلفی استفاده میشود.

بسیاری از این درمان ها حداقل برای مدتی سودبخش هستند ولی بعد از مدتی ممکن است شدت تخریب مفصل و درد و ناراحتی های ناشی از آن به حدی برسد که هیچ روش درمانی دیگر بجز خشک کردن مفصل ثمربخش نباشد

 

                                 

.

مهم ترین راه در درمان این بیماری اجتناب از انجام کارهایی است که فشار بع عصب اولنار در مچ دست را بیشتر میکند. اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین و ممانعت از فشار اجسام به سطح کفی مچ دست میتواند در کاهش علائم بیماری موثر باشد.

 

گاهی اوقات استفاده کوتاه مدت از اسپلینت ممکن است به کاهش یا رفع علائم بیماری کمک کند. اینکه بدانیم در حین انجام کار مثلاً در حین تایپ کردن مچ دست را باید چگونه نگه داریم تا کمتر به عصب آلنا فشار وارد شود ممکن است به بهبود بیماری کمک کند.

در مواردی که انجام اقدامات ذکر شده نتواند علائم بیمار را کاهش دهد از عمل جراحی استفاده میشود.

 

در حین جراحی عاملی که موجب فشار به عصب میشود برداشته میشود. معمول ترین راه درمان پاره کردن رباطی است که در سقف کانال گویان قرار داشته و روی عصب اولنار را میپوشاند. با قطع این رباط فشار از روی عصب برداشته میشود. بعد از عمل جراحی ممکن است چند ماه صبر لازم باشد تا عملکرد عصب دوباره به حالت اولیه خود برگردد. در این مدت بیمار باید تحت نظر پزشک و فیزیوتراپ حرکات و نرمش های خاصی را انجام دهد.

                                 

 

همانطور که گفتیم علامت اصلی بیماری بیحس و سوزن سوزن شدن در انگشت کوچک دست و نصف خارجی انگشت انگشتری است. البته گاهی ضعف عضلات کف دست هم بوجود میاید. ممکن است درد وجود داشته باشد.

 

بتدریج که بیماری پیشرفت میکند انجام کارهایی مانند باز کردن در بطری، نگه داشتن اجسام، تایپ کردن، نواختن موسیقی و انجام دیگر کارهای ظریف با انگشتان دست مشکل میشود. ممکن است پوست انگشت کوچک دست خشک تر از معمول شود.

 

در مراحل شدید بیماری ممکن است بعضی از عضلات دست لاغر شوند. گاهی زدن ضربه های ملایم با انگشت بر روی مچ دست ممکن است موجب حس گزگز در انگشت کوچک دست شود.

پزشک معالج معمولاً فعالیت اعصاب دست را با گرفتن نوار عصبی دست بررسی میکند. انجام ام آر آی ممکن است نشان دهد که چه عاملی موجب فشار به عصب در مچ یا کف دست شده است. سی تی اسکن هم میتواند تغییرات استخوانی را که موجب فشار به عصب میشوند مشخص کند.

                                 

 

 

آیا بیحسی انگشت کوچک دست من به علت سندرم تونل اولنار است

 

سندرم یا نشانگان تونل اولنار Ulnar tunnel syndrome بیماری است که علامت عمده آن بیحس و سوزن سوزن شدن در انگشت کوچک دست و نصف خارجی انگشت انگشتری و کاهش قدرت انگشتان دست و توانایی دست در انجام حرکات ظریف است. این بیماری به علت تحت فشار قرار گرفتن عصب اولنار در ناحیه کانال گویان یا تونل گویون Guyon’s canal است

.

علت سندروم تونل اولنا

 

عامل اصلی بوجود آورنده این بیماری فشار به عصب اولنار است. این فشار موجب میشود عملکرد حسی یا حرکتی عصب دچار اختلال شود. بیماری بیشتر در کسانی دیده میشود که از مچ دست خود کار زیادی میکشند و به آن فشار زیادی وارد میکنند. بخصوص انجام کارهایی که در آنها مچ دست مدت های زیادی در حالت فلکشن ( خم به سمت کف دستی) است موجب بروز این بیماری میشود.

 

فشار ممتد بر روی سطح کفی مچ دست میتواند عصب را تحت فشار قرار دهد. در ورزش هایی مانند دوچرخه سواری و یا وزنه برداری این فشار ها به مچ وارد میشوند. در کسانی که از چکش های بادی استفاده میکنند لرزش زیاد مچ دست میتواند موجب بروز این بیماری شود.

 

در مواردی ممکن است وجود یک بافت اضافه در محیط تنگ کانال گویان موجب فشار به عصب شود. بطور مثال وجود کانگلیون ( نوعی تومور بافت سینوویال) و یا آنوریسم (اتساع موضعی یک رگ) در نزدیکی کانال گویان میتواند عصب را فشرده و موجب بروز علائم شود

 

شکستگی قسمتی از استخوان همیت یا چنگکی ( شکسته شدن هوک یا چنگگ استخوان همیت) هم میتواند موجب فشار به عصب در حین عبور از کانال گویان باشد

                                 

.

جراحی سندروم کانال کارپ مانند هر جراحی دیگر میتواند با عوارض احتمالی همراه باشد که مهمترین آنها عبارتند از

 

    عوارض بیهوشی : این عوارض میتواند بصورت حساسیت به داروهای بیهوشی یا بیحسی و یا مشکلاتی برای ریه یا قلب باشد

 

    عفونت : عفونت میتواند در محل شکاف جراحی ایجاد شود. بروز علائمی مانند درد مچ دست که با داروی مسکن بهبود نمیابد، ترشح بدبو از محل زخم جراحی، گرما و قرمزی و تورم در محل زخم جراحی، خروج خون روشن از محل زخم و یا تب و لرز میتوانند نشانه عفونت باشند. با دیدن این علائم باید در اسرع وقت به پزشک معالج مراجعه کرد

    حساسیت در محل زخم جراحی : بعضی بیماران تا ماهها بعد از جراحی از درد و حساسیت در پوست محل جراحی شاکی هستند. این حساسیت معمولا در شش ماه اول بعد از جراحی بتدریج از بین میرود

 

    ایجاد بافت اضافه : گاهی اوقات در محل جراحی بافت اضافه زیادی درست شده و حتی این بافت اضافه ممکن است از سطح پوست برجسته تر شود. ایجاد این بافت میتواند با درد همراه بوده و ممچنین میتواند موجب محدودیت حرکتی در مچ دست و یا احتمالا چسبیدن تاندون ها و عصب مدیان به هم شود. در صورت بروز این عارضه ممکن است بیمار نیاز به انجام جراحی مجدد داشته باشد.

 

    مشکلات حسی : ممکن است بعد از جراحی – بخصوص وقتی عصب تحت فشار شدیدی بوده است- بیمار در پوست دست و انگشتان احساس سوزن سوزن شدن بکند. این مشکل معمولا خود بخود و بعد از مدتی خوب میشود. در مواردی که بیماری مزمن شده و عضلات ناحیه تنار لاغر و آتروفی شده باشند ممکن است بعد از جراحی بازگشت حس و حرکت بصورت کامل ایجاد نشود

 

    ضعف مچ دست : در چند ماه اول بعد از جراحی به علت درد و تورمی که در ناحیه جراحی وجود دارد قدرت مشت کردن در مچ دست قدری کاهش میابد ولی این وضعیت معمولا بعد از گذشت ۴-۲ ماه بهبود میابد

 

    قطع ناکامل رباط : گاهی اوقات در حین جراحی بخصوص جراحی بسته با آندوسکوپ ممکن است جراح نتواند رباط عرضی مچ دست را بطور کامل باز کند. در این موارد ممکن است فشار بر روی عصب مدیان کاملا رفع نشده و علائم بیمار بعد از جراحی هم باقی بماند. در این موارد ممکن است نیاز شود تا جراحی مجددا انجام گردد.