Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

علائم شکستگی های متاکارپ شست

 

درد شدید در محل شکستگی مهمترین علامت است. شدت این درد با فشار مستقیم به محل شکستگی بیشتر میشود. دیگر علائم شامل تورم، ناتوانی در حرکت دادن شست، تغییر شکل ظاهری شست و گاهی احساس گزگز انگشت است. تشخیص قطعی توسط پزشک ارتوپد با استفاده از رادیوگرافی ساده امکانپذیر است.

 

انواع شکستگی های شست

 

شکستگی های شست دست معمولا در قسمت پرگزیمال Proximal آن یعنی در طرفی که به مچ دست نزدیک تر است بوجود میاید. این شکستگی ها ممکن است داخل مفصلی باشند یعنی خط شکستگی بصورت مایل به داخل مفصل بین شست و استخوانچه ی مچ دست ( استخوانچه ای از مچ دست به نام تراپزیوم یا ذوزنقه ای که با متاکارپ شست مفصل میشود) رفته باشد. این شکستگی ها را شکستگی بنت Bennett’s fracture- subluxation مینامند.

 

در مواردی هم شکستگی خارج مفصلی است یعنی خط شکستگی بصورت عرضی یا مایل بوده ولی به درون مفصل امتداد نیافته است. شکستگی های داخل مفصلی از آن جهت که میتوانند ایجاد آرتروز بکنند اهمیت بیشتری داشته و باید با دقت بسیار بیشتری جااندازی و درمان شوند

 

                                 

.

اهمیت شکستگی های شست چیست

 

اکثر شکستگی های شست بدنبال ضربه مستقیم ایجاد میشوند مثلا بدنبال زمین خوردن، یا وقتی میخواهیم یک توپ را بگیریم و فشار توپ موجب ضربه به شست و به عقب بردن آن میشود.

 

گاهی شکستگی بدنبال ضربه غیر مستقیم مانند پیچ خوردن شست ایجاد میشود. در حین ورزش هایی مانند کشتی و اسکی این اتفاقات زیاد میفتد.

 

شکستگی های مفصلی باید بصورت بسیار دقیق جااندازی شده وگرنه ممکن است زمینه ساز ایجاد آرتروز در مفصل شوند. بخصوص شکستگی در محلی که متاکارپ شست به استخوان های مچ دست متصل میشود اهمیت زیادی دارد

 

                                 

.

انتخاب نوع درمان به توسط پزشک ارتوپد با در نظر گرفتن محل شکستگی، شکل شکستگی، شدت شکستگی، جابجا بودن یا نبودن آن و متغیرهای دیگر است.

 

بسیاری از شکستگی های انگشت دست بدون جابجایی هستند. تنها درمان این شکستگی ها بستن انگشت شکسته شده به انگشت مجاور با یک چسب است. این بستن باید طوری باشد که مفاصل انگشتان بتوانند به راحتی خم و صاف شوند. همچنین چسب بکار رفته باید حساسیت پوستی ایجاد نکند و نیاید خیلی محکم بسته شود.

اگر شکستگی همراه با جابجایی باشد پزشک معالج آنرا جااندازی کرده و در صورت پایدار بودن شکستگی، ممکن است دست را مدتی در آتل گچی قرار دهد. جوش خوردن شکستگی های انگشت معمولاً به سه هفته وقت نیاز دارد و معمولاً دست به همین مدت در آتل باقی میماند. ممکن است در مدت این سه هفته پزشک ارتوپد از دست شما عکسبرداری کند تا مطمئن شود شکستگی انگشت دست شما جابجا نشده است.

 

گاهی اوقات بعد از جااندازی بسته شکستگی پایدار نیست (یعنی به محض اینکه پزشک انگشت بیمار را رها میکند قطعات شکسته شده مجددا جابجا میشوند). در این موارد پزشک معالج پس از جااندازی بسته، پین هایی را از راه پوست به درون استخوان های شکسته شده وارد کرده و آنها را به یکدیگر متصل میکند.

 

گاهی اوقات مثلاً در مورد بعضی شکستگی های با جابجایی زیاد یا شکستگی های باز یا همراه با مشکلات عصبی یا عروقی ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی باشد. در این صورت جراح ارتوپد جراحی را در اطاق عمل و معمولاً با بیحسی محلی انجام میدهد.

 

بعد از جااندازی شکستگی، محل شکستگی به توسط وسایل فلزی مثل سیم یا پین یا پیچ یا پلاک فیکس و ثابت میشود. بعد از جراحی هم معمولاً دست تا مدتی در آتل گچی میماند.

 

همانطور که گفته شد گاهی اوقات بند انتهایی انگشت ممکن است بدنبال اصابت جسم سخت مانند ضربه چکش یا گیر کردن انگشت لای در، خرد شود. در این موارد معمولا پوست انگشت زخمی میشود و یا ممکن است زیر ناخن خونریزی کرده و کبود شود و یا حتی ممکن است ناخن از بستر خود کنده شود. این شکستگی ها نیازی به بستن ندارند و خودبخود جوش میخورند. درمان در این موارد باید بیشتر معطوف به وضعیت آسیب پوست و بستر ناخن باشد.

درمان شکستگی انگشت چه بدون جراحی و چه با عمل جراحی انجام شود بعد از چند هفته که دست از آتل گچی خارج میشود انگشتان دست بخصوص انگشت شکسته شده خوب خم و راست نمیشود. بیمار حتماً باید تا مدت چند هفته حرکات بخصوصی را که پزشک معالج یا فیزیوتراپ به او آموزش میدهد به درستی انجام دهد تا حرکات انگشت، دوباره به وضع طبیعی برگردد.

                                 

 

مهمترین علامت شکستگی انگشت دست درد است. این درد ممکن است با حرکت انگشت بدتر شود. فشار دادن محل شکستگی درد را بیشتر میکند. همراه با درد، تورم انگشت، خونمردگی، عدم توانایی در حرکت دادن انگشت، کوتاه شدن و یا تغییر شکل انگشت میتواند از علائم دیگر شکستگی انگشت باشد.

در صورتیکه بدنبال ضربه انگشت دست شما درد گرفته است به پزشک ارتوپد مراجعه کنید. بسیاری از افراد با این فکر که درد انگشت دست آنها بدنبال ضربه فقط یک کوبیدگی ساده است به پزشک مراجعه نمیکنند و وقتی بعد از چند هفته دردشان خوب نمیشود به نزد پزشک میروند.

 

متاسفانه همین تاخیر میتواند روی نتیجه درمان تاثیر منفی داشته باشد. تشخیص قطعی شکستگی انگشت به توسط رادیوگرافی ساده است

                                 

.

علت شکستگی انگشت دست

 

 علت شکستگی انگشتان دست ضربه است و این ضربه میتواند در حین کار یا فعالیت های تفریحی یا ورزشی بصورت ضربه مستقیم جسم سخت و یا فشار غیر مستقیم مانند پیچاندن انگشت ایجاد شود

.

انواع شکستگی های انگشت

 

شکستگی میتواند در هر کدام از سه بند انگشت ایجاد شود. شکستگی انگشتان ممکن است خارج مفصلی یا داخل مفصلی باشد. هر انگشت سه مفصل دارد و خط شکستگی در هر کدام از این مفاصل وارد شود مهم و خطرناک است.

 

این شکستگی ها باید بسیار به دقت جااندازی شوند تا بدون جابجایی جوش بخورند وگرنه در صورت بد جوش خوردن میتوانند در دراز مدت موجب ساییدگی مفصل شوند. شکستگی های خارج مفصلی معمولا بصورت عرضی یا مایل یا مارپیچی هستند.

 

گاهی اوقات بند انتهایی انگشت ممکن است بدنبال اصابت جسم سخت مانند ضربه چکش یا گیر کردن انگشت لای در، خرد شود

                                 

.

تمرینات و حرکات کششی و تقویتی جزء مهمی از درمان بیماری ها و مشکلات مچ دست است. در بسیاری از ضایعات اندام فوقانی، مچ دست دچار محدودیت حرکتی شده و نیاز به بازپروری دارد.

 

بطور مثال بعد از شکستگی ساعد اگر درمان بصورت گچ گیری باشد یا به توسط عمل جراحی انجام شده باشد بعد از جوش خوردن شکستگی، مچ دست دچار محدودیت حرکت میشود.

نرمش های مچ دست جزء مهمی از درمان است

 

برای پیشگیری از ایجاد این محدودیت حرکتی و یا وقتی این محدودیت بوجود آمد برای درمان آن نیاز به انجام حرکات کششی و تقویتی مچ وجود دارد. در پیچ خوردن مچ دست یا شکستگی های مچ دست و بطور کلی در هر آسیبی که به اندام فوقانی از ساعد به پایین وارد میشود خطر محدودیت حرکتی مچ دست وجود داشته و بدون انجام نرمش های کششی و تقویتی مچ دست درمان ناقص است.

 

در زیر نرمش های مچ دست به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است. این نرمش ها دو دسته اند. دسته اول نرمش های کششی و دسته دوم نرمش های تقویتی است. معمولا ابتدا نرمش های کششی را انجام داده و وقتی دامنه حرکتی مچ دست بهتر شد نرمش های تقویتی را هم به آنها اضافه میکنیم.

 

 

نرمش های کششی مچ دست

 

نرمش های کششی مچ دست متعددند. مهمترین آنها عبارتند از:

 

خم و راست کردن مچ دست

مچ دست‌های خود را تا آنجا که می‌توانید به پایین و سپس به بالا ببرید و این کار را در سه ست ده تایی انجام دهید. منظور از ” تا آنجائیکه می‌توانیم” اینست که تا آنجا که قدرت داریم و تا آنجا که درد بگیرد.

انحراف مچ دست

 

مچ دست‌های خود را تا آنجا که می‌توانید به چپ و راست ببرید درست مثل حرکاتی که در حین دست دادن در مچ دست انجام می‌شود. و این کار را در سه ست ده تایی انجام دهید. منظور از ” تا آنجائیکه می‌توانیم” اینست که تا آنجا که قدرت داریم و تا آنجا که درد بگیرد

.

کشش مچ دست

 

با دست سالم پشت دست مشکل دار را گرفته و با فشار آن‌را به پایین خم می‌کنیم و این حالت را ۳۰-۱۵ ثانیه نگه می‌داریم. دقت کنیم که تا جایی فشار را ادامه می‌دهیم که درد مختصری در مچ دست احساس شود و در ۳۰-۱۵ ثانیه‌ای که فشار را ادامه می‌دهیم باید این احساس درد مختصر وجود داشته باشد.

 

سپس با دست سالم کف دست مشکل دار را به سمت عقب فشار می‌دهیم تا جائیکه درد مختصری در مچ دست احساس شود و این فشار را ۳۰-۱۵ ثانیه حفظ می‌کنیم. این حرکات را ۵-۳ مرتبه در هر جهت تکرار می‌کنیم. در حین انجام این حرکات آرنج باید در حالت مستقیم بوده و خم نشود.

این نرمش را میتوان به صورت دیگری هم انجام داد. ابتدا روبروی یک میز می ایستیم و کف دست های خود را روی میز قرار میدهیم. سپس در حالیکه آرنج های ما کاملا در حالت صاف و کشیده است سعی میکنیم تنه خود را به سمت جلو متمایل کرده و به این طریق به مچ دست فشار آوریم بطوریکه مچ با فشار باز شود.

 

بر عکس آن هم به این صورت است که روبروی یک میز می ایستیم و پشت دست های خود را روی میز قرار میدهیم. سپس در حالیکه آرنج های ما کاملا در حالت صاف و کشیده است سعی میکنیم تنه خود را به سمت عقب متمایل کرده و به این طریق به مچ دست فشار آوریم بطوریکه مچ با فشار خم شود

.

چرخش ساعد

 

ابتدا آرنج را ۹۰ درجه خم می‌کنیم و آن‌را در کنار تنه خود قرار می‌دهیم و تا آخر نرمش در همین حالت نگه می‌داریم. سپس ساعد را به سمت خارج می‌چرخانیم بطوریکه کف دست به سمت سقف اطاق باشد و پشت دست به سمت کف اطاق مثل اینکه می‌خواهیم چیزی را در کف دست خود قرار دهیم.

 

این حالت را برای ۱۰-۵ ثانیه حفظ می‌کنیم. سپس در حالیکه آرنج همچنان ۹۰ درجه خم است ساعد را به داخل می‌چرخانیم بطوریکه کف دست ما به طرف کف زمین قرار گیرد و پشت دست ما به طرف سقف باشد. این حالت را هم ۱۰-۵ ثانیه حفظ می‌کنیم.

هر حرکت را در سه ست ده تایی انجام می‌دهیم. اگر نمی‌توانیم چرخش دست در دو جهت را به طور کامل انجام دهیم اشکالی ندارد. تا آنجا که قدرت داریم و می‌توانیم این چرخش را انجام می‌دهیم.

 

باید تا جایی ساعد را در هر دو جهت بچرخانیم در انتهای حرکت درد مختصری در آرنج یا مچ دست احساس شود و در تمام ۱۰-۵ ثانیه‌ای که دست را در این حالت نگه داشته‌ایم باید این در احساس شود.

 

نرمش های تقویتی مچ دست را چگونه انجام دهیم

 

نرمش های تقویت کننده عضلات مچ دست متعددند ولی مهمترین آنها عبارتند از

 

خم کردن مچ دست

 

یک وزنه را با دست گرفته و سپس در حالیکه کف دست ما به سمت سقف است مچ دست را به بالا خم می‌کنیم بطوریکه وزنه به سقف نزدیک‌تر شود و سپس به آرامی مچ را به حالت اول بر می‌گردانیم. این حرکت را در سه ست ده تایی انجام می‌دهیم. به تدریج مقدار وزنه را افزایش می‌دهیم

.

باز کردن مچ دست

 

یک وزنه را با دست گرفته و سپس در حالیکه کف دست ما به سمت کف زمین است مچ دست را به بالا خم می‌کنیم بطوریکه وزنه به سقف نزدیک‌تر شود و سپس به آرامی مچ را به حالت اول بر می‌گردانیم. این حرکت را در سه ست ده تایی انجام می‌دهیم. به تدریج مقدار وزنه را افزایش می‌دهیم.

 

 

خم و باز کردن مچ دست

 

روش دیگر انجام دادن همین نرمش اینست که سر پا می ایستیم و یک میله سنگین، مثل لوله آب را با هر دو دست میگیریم و سپس مچ هر دو دست را به تناوب و به آرامی تا جاییکه میتوانیم به سمت بالا و پایین خم و راست میکنیم. میتوان یک بار طوری میله را گرفت که کف دست ها به سمت سقف باشد و بار دیگر طوری میله را در دست ها گرفت که کف دست ها به سمت زمین قرار گیرد

.

روش دیگر اینست که یک  حوله نمناک را تا می‌زنیم و دو سر آن‌را با دو دست می‌گیریم سپس تا جایی که می‌توانیم آن‌را در یک جهت می‌چرخانیم تا آب آن‌را بگیریم و به اصطلاح بچلانیم. حداکثر فشار چلاندن را به مدت ۱۰-۵ ثانیه حفظ کرده و سپس در جهت عکس حوله را می‌چلانیم. این حرکت را در سه ست ده تایی انجام می‌دهیم

.

انحراف مچ دست

 

ابتدا آرنج را ۹۰ درجه خم می‌کنیم و آن‌را در کنار تنه خود قرار می‌دهیم و تا آخر نرمش در همین حالت نگه می‌داریم. سپس یک وزنه را با دست گرفته و ساعد را در حدی می‌چرخانیم که شست دست ما به طرف سقف باشد. سپس مچ دست را تا آنجا که می‌توانیم به طرف بالا یعنی به طرف سقف انحراف می‌دهیم. به آرامی مچ دست را به پایین آورده بطوریکه تا جایی که امکان دارد مچ دست ما به سمت انگشت کوچک دستمان خم شود.این حرکات را در سه ست ده تایی انجام می‌دهیم

.

چرخش ساعد

 

ابتدا آرنج را ۹۰ درجه خم می‌کنیم و آن‌را در کنار تنه خود قرار می‌دهیم و تا آخر نرمش در همین حالت نگه می‌داریم. سپس یک وزنه را با دست گرفته و ساعد را تا آنجا که می‌توانیم به سمت خارج می‌چرخانیم بطوریکه کف دست ما به طرف سقف باشد و سپس ساعد را تا آنجا که می‌توانیم به طرف داخل می‌چرخانیم بطوریکه کف دست ما به طرف کف اطاق باشد. این حرکات را در سه ست ده تایی انجام می‌دهیم

                                 

.

از آرتروسکوپی مچ دست معمولا در مشکلات زیر استفاده میشود

درد مزمن مچ دست

 

وقتی روش های دیگر تشخیصی نمیتوانند علت درد مزمن مچ دست را مشخص کنند یکی از راه های خوب تشخیصی انجام آرتروسکوپی است. گاهی میتوان در همان مرحله و بلافاصله بعد از تشخیص علت درد، آنرا از طریق آرتروسکوپ درمان کرد.

شکستگی مچ دست

 

اگر قطعه کوچکی از شکستگی مچ دست به داخل مفصل رفته است میتوان آنرا به توسط آرتروسکوپ خارج کرد. از ارتروسکوپ میتوان برای جااندازی قطعات شکسته شده داخل مفصل مچ دست هم استفاده کرد.

گانگلیون مچ دست

 

به کمک آرتروسکوپ میتوان با برداشتن ریشه عمقی کیست گانگلیون مچ دست آن را درمان کرده و احتمال عود آنرا کاهش داد.

پارگی لیگامان و TFCC

 

لیگامان یا رباط ها بافت هایی به شکل نوار هستند که با متصل کردن استخوان های دو طرف مفاصل موجب پایدار شدن آنها میشوند. TFCC یک بالشتک در داخل مفصل مچ دست است. ضربه شدید به مچ دست میتواند موجب پاره شدن لیگامان ها یا TFCC شود. نتیجه آن درد و صدا دادن مچ دست است. با آرتروسکوپی میتوان پارگی این بافت ها را ترمیم کرد.

سندرم کانال کارپ

 

در سندروم کانال کارپ بیمار دچار بیحسی و گزگز دست و کاهی درد میشود. علت آن فشار بر روی اعصابی است که از مچ دست عبور میکنند. اگر این بیماری به اقدامات غیر جراحی پاسخ درمانی مناسبی ندهد پزشک ارتوپد با آزاد کردن کانال یا تونلی که عصب از درون آن عبور میکند فشار وارده به عصب را کاهش میدهد. این کار را میتوان به توسط آرتروسکوپ و با بریدن لیگامان خاصی در ناحیه مچ دست انجام داد

                                 

.

آرتروسکوپی یک نوع عمل جراحی است که به جراح ارتوپد برای تشخیص و درمان بیماری های مفاصل کمک میکند. جراح ارتوپد به کمک آرتروسکوپی مچ دست میتواند داخل مفصل را ببیند و بدون اینکه شکاف های بزرگی روی پوست و عضلات بدهد بعضی از مشکلات مچ دست را درمان کند.

به علت اینکه در درمان با آرتروسکوپ شکاف های کوچکی داده میشود معمولا مشکلات بعد از جراحی بیمار کمتر بوده و دوران نقاهت کوتاه است. معمولا بیمار چند ساعت پس از انجام آرتروسکوپی مچ دست میتواند از بیمارستان مرخص شود.

روش انجام آرتروسکوپی دست

در اطاق عمل و معمولا بعد از بیحسی موضعی دست، جراح ارتوپد شکاف کوچکی در محل های خاصی از پوست مچ دست بیمار میدهد و از طریق این شکاف ابزار خاصی به شکل یک لوله باریک را به داخل مفصل مچ دست میفرستد.

به این لوله یک منبع نور و یک دوربین ویدیویی متصل است که این امکان را فراهم میاورد که پزشک ارتوپد بتواند داخل مفصل را از طریق مانیتور متصل به دوربین مشاهده کند.

با حرکت دادن آرتروسکوپ در درون مفصل میتوان قسمت های مختلف آن را مشاهده کرد. از طریق شکاف های پوستی دیگری ابزارهای خاص جراحی به داخل مفصل وارد میشوند که پزشک جراح از طریق آن میتواند اعمال جراحی را انجام دهد.

بعد از آرتروسکوپی

در دو سه روز اول بعد از آرتروسکوپی، مچ دست را باید بالا نگه داشت. پانسمان دست را باید مرتب تعویض کرد و از سرمای موضعی برای کاهش تورم استفاده کرد. سپس به بیمار آموزش داده میشود تا نرمش های خاصی را برای بدست آوردن دامنه حرکتی و قویتر کردن عضلات مچ دست انجام دهد.

 

 

عوارض آرتروسکوپی مچ دست

عارضه بعد از آرتروسکوپی مچ دست کم است. از عوارض آن عفونت، تورم، آسیب عصبی یا آسیب تاندون گزارش شده است. اگر آرتروسکوپی مچ دست به توسط یک جراح دست ماهر انجام شود عوارض آن کم است

                                 

.

عمل جراحی تعویض مچ دست مانند هر جراحی دیگر ممکن است با عوارض احتمالی همراه باشد. مهمترین این عوارض عبارتند از

عفونت :احتمال بروز عفونت پس از تعویض مفصل مچ دست وجود دارد. میکروب ممکن است در حین جراح وارد محل شود و یا ممکن است بعدها از یک کانون عفونی دیگر در بدن و انتشار آن از راه خون به محل برسد.

 

این عفونت ممکن است چند هفته و یا گاهی چند سال بعد از انجام جراحی ظاهر شود. در صورت بروز عفونت بیمار باید تا مدت های زیادی آنتی بیوتیک مصرف کرده و در بعضی موارد ممکن است نیاز شود تا مفصل مصنوعی کلا از بدن خارج گردد

 

لق شدن :تمام مفاصل مصنوعی در نهایت لق میشوند. این اتفاق به علت شل شدن اتصال بین مفصل مصنوعی و استخوان به علت جذب شدن استخوان در محل اتصال است. احتمال لق شدن مفصل مصنوعی مچ دست بیش از مفاصل مصنوعی زانو و ران است با این حال در سال های اخیر پیشرفت های زیادی در زمینه کاهش این عارضه ایجاد شده است

احتمال لق شدن مفصل مصنوعی در افراد جوان بیشتر است به همین علت در این افراد ترجیح داده میشود که بجای تعویض مفصل از خشک کردن آن استفاده شود. در صورت لق شدن مفصل مصنوعی باید با یک عمل جراحی مجدد مفصل دیگری برای بیمار تعبیه شود

                                 

.

 

.

در عمل جراحی تعویض مفصل مچ دست پزشک معالج قسمت پایینی استخوان رادیوس را تراش داده و همچنین استخوانچه های ردیف بالایی مچ را خارج کرده و سپس مفصل مصنوعی را در بین این دو سطح قرار میدهد. مفصل مصنوعی یک صفحه فلزی دارد که به توسط یک پایه به استخوان رادیوس متصل میشود.

بر روی این صفحه فلزی صفحه دیگری از جنس پلی اتیلن (نوعی پلاستیک) به شکل یک بشقاب قرار گرفته است. یک صفحه فلزی دیگر که سطح آن مدور و گرد است به توسط یک پایه به استخوانچه های باقیمانده مچ دست و متاکارپ ها متصل میشود. با حرکت این سطح مدور برجسته و گنبدی بر روی سطح پلی اتیلنی مفصل مصنوعی و بدنبال آن مچ دست حرکت میکند.

مفاصل مصنوعی مچ دست به اشکال گوناگونی ساخته میشوند و انواع متفاوتی از آنها وجود دارد. دانشمندان در حال کار بر روی بهبود کارآیی این مفاصل هستند

                                 

.