Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

کمردرد

 (به انگلیسی: Low Back Pain) مشکل و شکایت شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی با آن روبرو می‌شوند. آمار نشان می‌دهد که ۸۰٪ از افراد در دوران زندگی خود حداقل یک مرتبه به علت کمردرد به پزشک مراجعه کرده‌اند.^[۱] اگرچه علت کمردرد در بسیاری از بیماران ازطریق شکایت بیمار، آزمونهای بالینی و آزمایشگاهی و همچنین بخش تصویر برداری پزشکی قابل شناسایی است، ولی به دلیل شایع بودن دردهای ناحیه کمر و عوامل مختلفی که در ایجاد آن نقش دارند، تشخیص علت اصلی به وجود آورنده کمردرد مشکل است.

در ستون فقرات، درصورت ضایعه و درگیرشدن عناصر حساس به درد همانند ماهیچه‌ها وتاندون آنها، رباط‌ها، فاسیا، مفاصل بین مهره‌ای پشتی (مفاصل فاست یا آپوفیزیال)،اعصاب نخاعی و ریشه‌های آنها، عروق خونی و طناب نخاعی به هر دلیلی، احتمال ایجاد درد وجود دارد که ممکن است در همان ناحیه و یا نقاط دورتری به شکل دردهای تیرکشنده احساس گردند.

در این پست بدون اینکه به بررسی مجزای آسیب هر یک از عروق مغزی بپردازم، به طورکلی به شرح سکته های مغزی اشاره می کنم. 

استروک (Stroke) یا حادثه عروقی مغز (Cerebrovascular accident, or CVA)سندرمی است که با شروع حاد یک نقص نورولوژیک ناشی از آسیب عروق مغزی تعیین می گردد، به نحوی که اختلال نورولوژیک ایجاد شده دست کم 24 ساعت یا بیشتر ادامه داشته باشد. حادثه عروقی مغزی به دلیل ایسکمی یا خونریزی رخ می دهد که مهمترین موارد ایسکمی مغزی، ترومبوز و آمبولی است. بافت مغز جهت عمل طبیعی خود در هر لحظه نیازمند خون اکسیژن دار است. درصورت قطع جریان خون مغزی، به علت محروم شدن نورون ها و سلول های مغزی از گلوکز و اکسیژن، مرگ سلول ها و نورون ها ایجاد می گردد. 

هرگاه علایم و نشانه های نورولوژیک ناشی از اختلال عروقی طی مدت کوتاهی برطرف گردند (معمولا طی نیم ساعت)، اصطلاح حمله ایسکمیک گذرا (Transient ischemic attack, or TIA) به کار می رود. گاهی نقایص نورولوژیک بیشتر از 24 ساعت طول می کشند ،ولی طی چند روز به طور تقریبا کامل یا کامل برطرف می گردند که در این موارد اصطلاح نقص نورولوژیک ایسکمیک برگشت پذیر (Reversible ischemic neurological deficit, or RIND) به کار می رود.

انواع سکته مغزی
اگرچه سایر فرآیندهای پاتولوژیک نظیر هیپوگلیسمی یا دیگر اختلالات متابولیک، تروما و تشنج ها می توانند نقایص نورولوژیک مرکزی فوکالی ایجاد کنند که به طور ناگهانی شروع شده و دست کم 24 ساعت طول می کشند، ولی اصطلاح استروک معمولا زمانی به کار می رود که چنین حوادثی بر اثر بیماری عروقی مغز ایجاد شده باشند.

فرآیند پاتولوژیک زمینه ای در سکته مغزی می تواند ایسکمی یا خونریزی باشد که غالبا ناشی از یک ضایعه شریانی است.

فیزیوتراپی تنها روش درمان سکته مغزی

سکته مغزی آسیب عصبی حاد ناشی از اختلال خونرسانی به قسمتی از بافت مغز که ناشی از انسداد رگ مغزی به وسیله یک لخته خونی و یا پارگی یکی از عروق تغذیه کننده آن قسمت بافت مغز می‌باشد.
به بیان دیگر اگر خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد٬این قسمت از مغز دیگر نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد.این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می‌نامند.سکته مغزی می‌تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‌های خون رسان مغز ایجاد شود.

آسیب در بخش‌های مختلف مغز

مشکلات شما پس از سکته مغزی به این مساله مربوط می‌شود که کدام قسمت از مغز شما آسیب ‌دیده است و میزان این آسیب چقدر است. افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند معمولا دچار مشکلاتی در زمینه حس و حرکت می‌شوند. درد، بی‌حسی و سوزش اندام‌ها می‌‌تواند وجود داشته باشد. گرفتگی ماهیچه، ضعف و اختلال در راه رفتن نیز در بعضی از افراد دیده می‌شود. البته ممکن است در حس لمس یا احساس گرما و یا سرما مشکل داشته باشند. بعضی‌ها هم اختلال بلع یا مشکلات دفعی را تجربه می‌کنند.
در برخی موارد دیده شده است که فرد نمی‌‌تواند اشیای موجود در یک سمت بدن را ببیند و اگر سرش را به آن سمت برنگرداند متوجه آن اجسام نمی‌شود. از آن بدتر اختلالات زبان و تفکر است. در این حالت شخص حرفهای دیگران یا مطالب نوشته شده را متوجه نمی‌شود و قادر به خواندن و نوشتن نیست. او حتی نمی‌تواند افکار خود را بیان کند و گاهی دچار اختلال حافظه و یادگیری می‌شود.
مشکلات عاطفی از دیگر مواردی است که در بعضی از افراد دچار سکته مغزی دیده می‌شود. سکته مغزی می‌تواند باعث احساس ترس، اضطراب، عصبانیت، غمگینی و سوگ در خود فرد یا حتی اطرافیان شود.
این عارضه به طور کلی موجب آسیب نواحی‌ای از مغز می‌شود که قسمت‌های مختلف بدن را کنترل می‌کنند، ولی نواحی دیگر مغز می‌توانند تا حدی کار نواحی آسیب دیده را جبران کنند. بیشتر مبتلایان قادر خواهند بود تعداد زیادی از مهارت‌های از دست رفته خود را بازیابند. البته بعضی‌ها پس از سکته مغزی دچار مشکلات پایداری می‌شوند ولی بیش از نیمی از مبتلایان قادر خواهند بود پس از سکته مغزی توانایی مراقبت از خود را بازیابند.

 

 

کمردرد

 (به انگلیسی: Low Back Pain) مشکل و شکایت شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی با آن روبرو می‌شوند. آمار نشان می‌دهد که ۸۰٪ از افراد در دوران زندگی خود حداقل یک مرتبه به علت کمردرد به پزشک مراجعه کرده‌اند.^[۱] اگرچه علت کمردرد در بسیاری از بیماران ازطریق شکایت بیمار، آزمونهای بالینی و آزمایشگاهی و همچنین بخش تصویر برداری پزشکی قابل شناسایی است، ولی به دلیل شایع بودن دردهای ناحیه کمر و عوامل مختلفی که در ایجاد آن نقش دارند، تشخیص علت اصلی به وجود آورنده کمردرد مشکل است.

در ستون فقرات، درصورت ضایعه و درگیرشدن عناصر حساس به درد همانند ماهیچه‌ها وتاندون آنها، رباط‌ها، فاسیا، مفاصل بین مهره‌ای پشتی (مفاصل فاست یا آپوفیزیال)،اعصاب نخاعی و ریشه‌های آنها، عروق خونی و طناب نخاعی به هر دلیلی، احتمال ایجاد درد وجود دارد که ممکن است در همان ناحیه و یا نقاط دورتری به شکل دردهای تیرکشنده احساس گردند.

** هورمون های شادی آور در پایین آوردن وزن بدن نقش دارند

مواد غذایی ای با درصد بالای تریپتوفان و مقدار پایین پروتئین موجب می شوند تا مغز هورمون شادی سروتونین در بدن ترشح کند. از جمله این مواد غذایی می توان به خرما، انجیر، خشکبار و شکلات تلخ اشاره کرد.

** اندکی حقه های روانشناسانه هم می تواند به کاهش وزن کمک کند

زمانی که به شدت هوس خوردن شکلات دارید، اندکی عطر به یک دستمال بزنید و آن را بو بکشید. این کار تا اندازه ای باعث خواباندن هوس تان می شود.

**آب ولرم تأثیر مثبتی روی کاهش احساس گرسنگی دارد

پس از برخاستن از خواب و پیش از خوردن صبحانه و دیگر وعده های غذایی نوشیدن آب ولرم موجب کاهش اشتها می شود.

منبع: سلامت نیوز

آرتروز گردن (استئوآرتروز گردنی یا استئوآرتریت گردنی) یا اسپوندیلوز گردنی یک بیماری تخریبی مفصلی (Degenerative joint disease) است که بیشتر افراد بالاتر از 45 سال را گرفتار می کند. استئوآرتریت گردنی (آرتروز گردن) برخلاف نامش یک بیماری التهابی نیست. آرتروز (استئوآرتریت) بیماری مزمنی است که اگرچه در بسیاری از افراد با افزایش سن دیده می شود ولی شدت آن در برخی از آنها بیشتر بوده و ممکن است سبب درد و سفتی مفصل گردد. در بیمارانی که به آرتروز گردنی مبتلا هستند، تغییرات تخریبی فقرات گردنی می تواند در چندین مهره رخ دهد، ولی معمولا این تغییرات در مهره های پایین گردن شایع تر است.
بسیاری از بیمارانی که دچار آتروز گردن می شوند ممکن است از درد گردن، شانه و اندام فوقانی شکایت داشته باشند. این بیماری همچنین ممکن است باعث خشکی گردن و درنتیجه کاهش حرکات گردن در جهات مختلف گردد. مهمترین تغییرات در آرتروز گردن شامل کاهش ارتفاع دیسک های بین مهره ای و تغییر حالت طبیعی آن، ایجاد زواید استخوانی بنام استئوفیت، تغییرات تخریبی در مفاصل بین مهره ای پشتی (مفاصل فاست یا آپوفیزیال)، تنگ شدن تدریجی کانال نخاعی (Spinal canal) و سوراخ های بین مهره ای (Intervertebral foramen) است که این تغییرات از عوامل زمینه ساز درد و خشکی مفصلی محسوب می شوند.
 
وضعیت ستون فقرات گردنی (مفاصل بین مهره ای جلویی و پشتی) در شکل زیر:
 

 
آرتروز گردن در تصویر زیر (تصویر زیر ایجاد استئوفیت ها و کاهش فضای دیسک بین مهره ای را نشان می دهد):
 

 
استئوفیت ها ممکن است در جلو و عقب تنه مهره یا حاشیه های مفاصل فاست (Facet joints) ایجاد شوند که گسترش آنها می تواند منجربه تنگ شدن سوراخ بین مهره ای و کانال نخاعی گردد. همچنین ممکن است هایپرتروفی لیگامان طولی پشتی و لیگامان فلاوم (رباط زرد) ایجاد گردد که نتیجه آن تنگی کانال نخاعی (Spinal canal stenosis) است. تنگ شدن سوراخ بین مهره ای عامل تحت فشار قراردادن اعصاب گردنی است و تنگی کانال نخاعی باعث فشار به طناب نخاعی می گردد.
علل آرتروز گردن
عوامل زیر می توانند روند آرتروز گردن را تسهیل نمایند:
*افزایش سن یا پیری
*ضربه به ستون فقرات گردنی
*حفظ وضعیت های ثابت و طولانی مدت سر و گردن در فعالیت های روزمره (مثلا در تایپیست ها و افرادی که با کامپیوتر یا لپ تاپ سروکار دارند)
*حرکات ناگهانی و کنترل نشده در ستون فقرات گردنی
*ضعف و آتروفی عضلات ستون مهره ای گردنی
*آسیب دیسک بین مهره ای گردنی یا فتق دیسک بین مهره ای گردنی (Cervical intervertebral disc herniation)
*بیماری تخریبی دیسک بین مهره ای گردنی یا بیماری استحاله ای دیسک گردنی (Cervical degenerative disc disease) که بیشتر در افراد جوان اتفاق می افتد. در این بیماری یک نوع پیری زودرس در دیسک بین مهره ای رخ می دهد که باعث کاهش فاصله بین دو مهره در ناحیه درگیر می شود.
آسیب شناسی (پاتولوژی) آرتروز گردنی
روند آرتروز در ستون فقرات گردنی یا اسپوندیلوز گردنی ازنظر پاتولوژی می تواند در ارتباط با موارد زیر باشد:
*تغییرات تخریبی در مفاصل بین مهره ای جلویی بصورت زیر:
-ایجاد تغییرات تدریجی در دیسک های بین مهره ای درگیر که باعث کم شدن ارتفاع دیسک و کاهش خاصیت ارتجاعی آن می گردد
-تغییر در تنه یا جسم مهره ها ی گردنی همراه با تشکیل زواید استخوانی در حاشیه های جلو یا عقب جسم مهره
-ممکن است تغییراتی در ساختار رباط طولی جلویی (Anterior longitudinal ligament) و رباط طولی پشتی (Posterior longitudinal ligament) ایجاد گردد
*تغییرات تخریبی در مفاصل بین مهره ای پشتی یا مفاصل فاست که این تغییرات شبیه آرتروز دیگر مفاصل سینوویال است (یعنی تخریب غضروف مفصلی و ایجاد استئوفیت ها در حاشیه های مفصل بین مهره ای پشتی)
*ممکن است ساختمان رباط زرد یا لیگامان فلاوم (Ligamentum flavum) تغییر کند
*به دلیل فشار بیش از اندازه به مفاصل فاست یا مفاصل بین مهره ای پشتی (به علت آسیب مفاصل بین مهره ای جلویی) که بیشتر در انجام حرکات نقش دارند، ممکن است علاوه بر تغییرات فرسایشی و تخریبی درنهایت دچار نیمه دررفتگی گردند.
　
علایم و نشانه های آرتروز گردن
علایم و نشانه های آرتروز گردن ممکن است درارتباط با موارد زیر باشد:
*درد گردن که بیشتر مربوط به پشت گردن است
*درد در ناحیه تراپزیوس و شانه
*گاهی سردرد
*احتمال محدود شدن حرکات گردن به علت سفتی مفاصل یا درد وجود دارد. معمولا محدود شدن حرکات گردن زیاد نیست، ولی آرتروز گردنی شدید و پیشرفته می تواند منجربه محدودیت حرکتی زیاد در فقرات گردنی گردد.
*برخی از افراد از احساس خشکی و ساییدگی به هنگام حرکات گردن شکایت دارند. در بسیاری از موارد، کرپیتاسیون (صدای خش خش) در حرکات گردن شنیده می شود.
*درصورت فشار به ریشه های عصبی یا اعصاب گردنی در ناحیه سوراخ بین مهره ای، درد رادیکولار که در مسیر عصب است در اندام فوقانی ایجاد می شود که می تواند تا انگشتان امتداد یابد.
*درصورت فشار به ریشه های عصبی، ممکن است علایمی چون خواب رفتگی، سوزن سوزن شدن و خارش در دست ایجاد گردد. در این موارد، ضعف و آتروفی عضلانی کمتر رخ می دهد.
*ممکن است حساسیت روی عضلات پشتی گردن و زواید خاری به هنگام لمس وجود داشته باشد
*به ندرت طناب نخاعی ازطریق استئوفیت ها به شدت تحت فشار قرار می گیرد که در این موارد ممکن است به درگیرشدن چهار اندم، مثانه و روده بینجامد.
تشخیص
ابزارهای تشخیصی زیر ممکن است جهت بررسی وضعیت فقرات گردنی و کانال نخاعی درخواست گردد:
*با انجام رادیوگرافی (X-ray)، کاهش فاصله بین دو مهره مجاور، وجود استئوفیت ها در حاشیه های جسم مهره به خصوص در قسمت کنار جلویی آن، اسکلروز (افزایش دانسیته استخوان) همراه با ایجاد استئوفیت ها در مفصل بین مهره ای پشتی مشخص می گردد.
*سی تی اسکن (Computed tomography scan or CT scan) جهت بررسی مهره ها، مفاصل فاست و کانال نخاعی
*ام آر آی اسکن (Magnetic resonance imaging scan or MRI scan) جهت بررسی دیسک بین مهره ای، ریشه های عصبی و کانال نخاعی
درمان آرتروز گردن
درمان ممکن است درارتباط با موارد زیر باشد:
*درمان دارویی طبق نظر متخصص مربوطه
*فیزیوتراپی جهت کاهش درد و تقویت عضلات
*پرهیزاز وضعیت های ثابت و طولانی مدت
*پرهیزاز وضعیت ها و حرکات دردناک
*گاهی استفاده از گردن بندهای طبی
*در مواردی که درمان های بالا موثر نباشند و علایمی از فشار روی ریشه های عصبی یا طناب نخاعی وجود داشته باشد ممکن است درمان جراحی مطرح گردد (مثلا لامینکتومی).
معمولا بیشتر بیماران با درمان های دارویی و فیزیکی کنترل می گردند و درمان های جراحی کمتر صورت می گیرد مگر اینکه فشارهای شدید روی نخاع یا ریشه های عصبی وجود داشته باشد.
 
نویسنده مقاله: فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار

سالمندی و لزوم توجه ویژه به فیزیوتراپی...

افزایش سن یک سیر نرمال و پدیده ی بایلوژیکی است که همزمان با آن تغییراتی در جسم و روان فرد ایجاد می شود.

سالمندی عموما به زمانی اطلاق می شود که تغییرات حاصل از افزایش سن قابل توجه بوده و بر زندگی شخص تاثیرات متفاوتی می گذارد. این تغییرات گاهی خود را در چهره ، رنگ موها و خلق و خو که به راحتی قابل مشاهده و درک هستند نشان می دهند و گاهی با بروز اختلال در عملکردها و سیستم های داخلی بدن بروز می کنند، که به آسانی قابل مشاهده نبوده و نیاز به نگرش ها و مداخلات تخصصی جهت پیشگیری، تشخیص یا درمان آنهاست.

در بین زوایای مختلف و مرتبط با سالمندی به چند بخش توجه و نیاز بیشتری احساس می شود، مانند: تأمین نیازهای عاطفی و رفاهی، پیشگیری از بروز تغییرات و اختلالات جسمی، و پرداختن به مبحث سلامت روان. نیاز به توضیح نیست که تمامی این بخش ها با همدیگر مرتبط بوده و هر کدام بر دیگری تاثیراتی دارد که می تواند سبب بهبود یا تشدید مشکلات آن حوزه شود.

همانطور که می دانیم برای اختلالات یا بیماری ها در حوزه ی سلامت و درمان، پیشگیری مقدم بر درمان بوده ، و درمان های غیرتهاجمی بر درمان های متکی بر دارو و جراحی ارجحیت دارند. فلذا دولت ها و بخصوص وزارت سلامت کشورها برای بحث سالمندی تمهیدات ویژه در نظر می گیرند و بصورت دقیق و سالانه بحث سالمندی و رشد آن را در جوامع خود دنبال کرده و سیاست های لازم در این بخش را برمبنای آن اتخاذ می کنند.

 طبق منابع مستند جمعیت سالمند جهان در سال 2002 حدود 605 میلیون نفر بوده و این تعداد در سال 2025 به حدود یک میلیارد و دویست میلیون نفر خواهد رسید و این رقم در 2050 حدود بیست درصد از کل جمعیت جهان خواهد بود.(1)

این آمار پیام قابل توجهی را همراه خود داشته که متولیان حوزه ی سلامت را دهه های اخیر وادار به ایجاد شاخه های تخصصی در حوزه ی سالمندان کرده است. این هشدار تئوریسین ها و تصمیم گیران دانشگاهی و صنفی فیزیوتراپی را نیز برآن داشت تا شاخه ای تخصصی در این حوزه ایجاد کنند و از سال 2003 سابگروپ رسمی آن در کنفدراسیون جهانی فیزیوتراپی (WCPT) تحت عنوان (IPTOP) ثبت شد .(2)

در یک کنفرانس علمی که توسط مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی دانشگاه تهران برگزار شد، فیزیوتراپیست دکتر تسوچیا از کشور ژاپن ، که سابقه سی ساله در حوزه ی بازتوانی بیماران آسیب نخاعی در ژاپن را دارا بود ، صحبت های قابل تاملی را ابراز کرده که بخشی از این سخنان بسیار قابل توجه است :" ایران در این سال ها بمانند ژاپن در دهه ی گذشته است که آمار تصادفات و به تبع آن آسیب های نخاعی بالاست. ولی آمار تصادفات و ضایعات نخاعی ما در ژاپن در حال حاضر بسیار کم شده، و این در حالیست که ما با دغدغه ای بزرگ تر به نام سالمندی روبرو شده ایم که در حال حاضر سرگرم پرداختن به مشکلات و کمبود های این حوزه هستیم و تعداد فیزیوتراپیست های موردنیاز ما برای فعالیت در این حوزه پاسخگو نیست".(3)

فیزیوتراپی در بخش پیشگیری ، درمان اختلالات این حوزه و بهبود کیفیت زندگی (QOL)سالمندان نقش اساسی دارد که باید در مطلبی جداگانه به صورت مفصل مورد بحث و بررسی قرار گیرد.(4)

هدف از نگارش این مطلب جلب توجه جدی تصمیم گیران حوزه سلامت و به خصوص فیزیوتراپی به این حوزه است که در سال های نزدیک با ابعاد بسیار گسترده تر این موضوع روبرو خواهند شد و جامعه نیازمند حضور محسوس فیزیوتراپیست هایی است که در این حوزه دانش و صلاحیت تخصصی داشته باشند.

1- کامیونیتی مدیسین/دکتر پارک،ادیشن 23،ص594

2. http://www.wcpt.org/iptop

3. مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی دانشگاه تهران ، سالن کنفرانس پژوهشکده بازتوانی عصبی، 30 تیرماه 1394

_ژاپن و ایتالیا دو کشوری بوده اند که در سال 2003 بالاترین آمار سالمند رو داشتند، و جالب اینجاست که پس از حدود دوازده سال از اون آماروهشدار، همچنان یکی از دغدغه های حوزه ی سلامت ژاپن بحث فیزیوتراپی سالمندان و کمبودها در این حوزه ست که نشان از ضرورت و توجه ویژه و هرچه سریع تر به بحث فیزیوتراپی سالمندان است.

4.https://www.geriatricspt.org/

80 درصد مردم جهان در طول عمرشان حداقل یکبار به کمر درد مبتلا می شوند .70 درصد بیماران مراجعه کننده به کلینیک های فیزیو تراپی دارای درد های عضلانی اسکلتی مزمن هستند که بیماران کمر دردی به تنهایی قسمت اعظم این مراجعه کنند گان را شامل میشوند . کمر درد ناتوان کننده ترین بیماری جهان شایع ترین پس از سرما خوردگی و هزینه بر ترین بیماری و مسوول بیشترین روزهای کاری از دست رفته میباشد .علیرغم همه اینها بیشترین درمان های انجام شده برای این بیماری از طرف متخصصین اورتوپدی ،جراح ستون فقرات و ط ف ها درمان های تسکینی میباشد .

در این میان و در بین حرف پزشکی که با درمان و مداخله در بیماری سرو کار دارند تنها متخصصین فیزیو تراپی (فیزیوتراپیست ها) هستند که در درمان کمردرد نگاهی منفاوت و بویژه در جهت درمان اتیولوژیک دارند. توجه به تنها همین بیماری که از نظر اینسیدنس جزو شایع ترین بیماری های جهان است میتواند توجیه کننده لزوم ارتقای شغلی فیزیوتراپیست ها باشد ؛ که نگاهی ریشه ای به درمان کمر درد دارند نه تنها دارودرمانی و درمان علامتی و تسکینی که دز اکثر مواقع حتی دز تسکین علایم و درد بیمار هم ناتوان است .