Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

گاهی اوقات نیروی بیرونی در امتداد طولی به استخوان بچه وارد میشود. در استخوان های رادیوس ( زند اعلی) و تیبیا ( درشت نی) این نیروهای طولی میتوانند موجب شکل خاصی از شکستگی شوند که به آن شکستگی باکل یا توروس Buckle fracture یا Torus fracture میگویند.

در این شکستگی ها که در انتهای پایینی استخوان های رادیوس و تیبیای بچه ها ایجاد میشود یک طرف استخوان در هر فرو رفته و چین برمیدارد. این شکستگی ها نیاز به جااندازی نداشته و فقط باید اندام به مدت چند هفته با گچ بیحرکت شود.

شکستگی باکل در انتهای پایینی استخوان رادیوس

شکستگی باکل در انتهای پایینی استخوان نازک نی

در این بیماران سر استخوان ران با یک سر فلزی مصنوعی جایگزین میشود و درون حفره استابولوم نارس بیمار هم یک کاسه فلزی گذاشته میشود و سپس با قرار گرفتن سر مصنوعی در این کاسه مصنوعی یک مفصل مصنوعی کارا و فعال و یک تکیه گاه مطمئن برای حرکت بوجود خواهد آمد.

    تعویض مفصل ران در بیمار مبتلا به دررفتگی کامل مفصل

همانطور که گفته شد در دررفتگی مادرزادی کامل مفصل ران سر استخوان ران به سمت بالای لگن رفته و قابل پایین آمدن نیست ولی سر مصنوعی فلزی که جایگزین سر استخوانی شده است هم در همان جا قرار گرفته و بنابراین در مقابل حفره استابولوم قرار نمیگیرد. پس چاره چیست.

بهترین راه برای پایین کشیدن سر، خارج کردن قسمتی از تنه استخوان ران است. بنابراین برای انجام عمل جراحی تعویض مفصل ران در دررفتگی کامل مادرزادی باید تنه استخوان ران در دو قسمت قطع یا استئوتومی شده و تکه ای چند سانتیمتری از آن خارج شود.

بعد از انجام این مرحله سر استخوان ران را میتوان به پایین کشید تا حدی که در مقابل حفره استابولوم قرار گیرد. حالا میتوان سر و استابولوم را با اجزاء مصنوعی تعویض کرده و در درون هم قرار داد.

بنابراین عمل تعویض مفصل در این بیماران به سادگی انجام آن در یک تعویض مفصل معمولی نیست. حدود ۵-۳ ماه طول میکشد تا محل استئوتومی  جوش بخورد. در این چند ماه بیمار نباید فشار وزن را بر روی اندام جراحی شده وارد کند وگرنه قطعات استئوتومی شده جابجا شده و مفصل مصنوعی هم جابجا میشود.

پس بیماران برای چند ماه اولا بعد از جراحی باید با کمک عصای زیر بغل یا واکر راه بروند. پس از جوش خوردن محل استئوتومی بیمار میتواند عصا را کنار گذاشته و بدون آن راه برود.

شکستگی گردن استخوان ران بیشتر در افراد مسن بخصوص خانم های مسن دیده میشود و مهمترین علت زمینه ساز آن استئوپروز و پوکی استخوانی است که با بالا رفتن سن بوجود میاید.

به علت افزایش سن متوسط جوامع و شیوع بیشتر پوکی استخوان در انسانها، این شکستگی بتدریج به یکی از علل مهم بستری شدن افراد در بیمارستان ها و یکی از علل شایع مرگ و میر و از کار افتادگی تبدیل میشود.

آمار زیر تا حدودی اهمیت این شکستگی را نشان میدهد. از هر ده نفر مبتلا به شکستگی گردن استخوان ران یکی از آنها در یک ماه اول پس از حادثه و سه نفر آنها در سال اول پس از شکستگی به علت عوارض آن جان خود را از دست میدهند.

در این افراد شکستگی گردن استخوان ران معمولا به علت ضربات با شدت کم مثل زمین خوردن بوجود میاید. ندرتا این شکستگی ممکن است در جوانان و یا بچه ها هم دیده شود ولی در این گروه سنی شکستگی گردن استخوان ران بر اثر ضربات شدید ایجاد میشود.

شکستگی با جابجایی بسیار کم- Impacted fracture- در این نوع آسیب، خط شکستگی اصلا دیده نمیشود و فقط به نظر میرسد سر استخوان ران به سمت عقب چرخیده و زاویه سر نسبت به گردن تغییر کرده است

شکستگی با جابجایی در گردن استخوان ران

مکانیسم شکستگی استخوان های ساعد میتواند ضربه غیر مستقیم باشد مثل موقعی که فرد در حین زمین خوردن دستش را حائل قرار داده و با کف دست زمین میخورد و یا ممکن است ضربه مستقیم باشد مثل موقعی که با چوبدستی محکم به ساعد کوبیده میشود.

شکستگی منفرد رادیوس یا اولنا همیشه بر اثر ضربه مستقیم ایجاد میشود و وارد شدن نیروهای غیر مستقیم به ساعد یا موجب شکسته شدن هر دو استخوان آن میشود و یا اگر یک استخوان را بشکند همراه با شکستگی استخوان، آسیب در مفصل بالایی یا پایینی بین استخوان های رادیوس و اولنا هم ایجاد میشود .

در حین زمین خوردن، اگر مچ دست در حال چرخش باشد شکستگی استخوان های رادیوس و اولنا در مقابل هم نبوده و یکی بالاتر و دیگری پایین تر قرار میگیرد. همچنین در این موارد معمولا خط شکستگی بصورت مارپیچی است.

وقتی شکستگی استخوان های ساعد بر اثر ضربه مستقیم ایجاد میشود معمولا خط شکستگی بصورت عرضی است و شکستگی دو استخوان ساعد در مقابل یکدیگر است.

شکستگی اگر در یک استخوان باشد معمولا جابجایی زیادی ندارد ولی اگر هر دو استخوان شکسته شده باشند محل شکستگی معمولا در بالغین جابجایی زیادی دارد     .

در شکستگی های ساعد جااندازی استخوان ها باید بسیار دقیق باشد. ساعد از دو استخوان تشکیل شده که با هم کار میکنند. اگر یکی از آنها در وضعیت مناسب جوش نخورد هماهنگی در حرکات بین دو استخوان از بین رفته و در نتیجه ممکن است چرخش ساعد دچار مشکل شود.

اگر محل شکستگی جابجایی نداشته باشد درمان بصورت گچ گیری کل اندام فوقانی از کف دست تا بالای بازو است. آرنج را در این گچ در زاویه ۹۰ درجه قرار میدهند. در این موارد پزشک معالج تا سه هفته هر هفته یک رادیوگرافی از ساعد تهیه میکند تا اگر شکستگی جابجایی پیدا کند زود متوجه آن شود.

ذکر این نکته مهم است که به علت عضلات قوی که به استخوان های ساعد میچسبند حتی اگر در ابتدا محل شکستگی جابجایی نداشته باشد و بیمار در مدتی که گچ دارد دستش را اصلا حرکت هم ندهد ممکن است قطعات شکسته شده بر اثر انقباض عضلات جابجا شوند.

بعد از سه هفته معمولا امکان جابجایی وجود ندارد. در صورتیکه شکستگی تا سه هفته در گچ بدون جابجایی باقی ماند گچ بمدت ۱۲-۱۰ هفته باقی مانده تا استخوان های شکسته شده زمان کافی برای جوش خوردن داشته باشند. این زمان در بچه ها حدود ۶-۴ هفته است.

در صورتیکه شکستگی استخوان های ساعد جابجایی داشته باشند در بچه ها سعی در جااندازی بسته شکستگی میشود. در صورتیکه شکستگی جاافتاد درمان بصورت گچ گیری به صورتی است که ذکر شد. در صورتیکه جااندازی بسته موفقیت آمیز نباشد درمان بصورت عمل جراحی خواهد بود.

شکستگی استخوان های ساعد در بالغین اگر همراه با جابجایی باشند نیاز به عمل جراحی دارد. در بالغین جااندازی بسته استخوان های ساعد بسیار مشکل است و اگر هم امکان پذیر شود حفظ جااندازی با گچ عملی نیست.

جااندازی باز و تثبیت با پلاک در فرد بالغ

جااندازی باز و تثبیت با پلاک در فرد بالغ

درمان جراحی و تثبیت با نیل در سنین پایین

بد جوش خوردن شکستگی ساعد میتواند به صورت زاویه دار شدن استخوان ها در محل شکستگی و یا بصورت کوتاه شده یک یا هر دو استخوان باشد.

گاهی هم ممکن است استخوان های رادیوس و اولنا در محل شکستگی به یکدیگر بچسبند. هر کدام از این موارد میتواند موجب محدودیت چرخش مچ دست شود.

کوتاه شدن یک استخوان ساعد نسبت به دیگری هم میتواند موجب نیمه دررفتگی مفصل بین رادیوس و اولنا در مچ دست شده و موجب درد در ناحیه مچ دست بیمار شود. در صورت بد جوش خورگی شدید درمان بصورت عمل جراحی استئوتومی ( شکستن مجدد استخوان در محل بد جوش خوردن) و قرار دادن استخوان در وضعیت مناسب است.

بد جوش خوردن شکستگی ساعد  

مکانیسم شکستگی استخوان های ساعد میتواند ضربه غیر مستقیم باشد مثل موقعی که فرد در حین زمین خوردن دستش را حائل قرار داده و با کف دست زمین میخورد و یا ممکن است ضربه مستقیم باشد مثل موقعی که با چوبدستی محکم به ساعد کوبیده میشود.

شکستگی منفرد رادیوس یا اولنا همیشه بر اثر ضربه مستقیم ایجاد میشود و وارد شدن نیروهای غیر مستقیم به ساعد یا موجب شکسته شدن هر دو استخوان آن میشود و یا اگر یک استخوان را بشکند همراه با شکستگی استخوان، آسیب در مفصل بالایی یا پایینی بین استخوان های رادیوس و اولنا هم ایجاد میشود.

در حین زمین خوردن، اگر مچ دست در حال چرخش باشد شکستگی استخوان های رادیوس و اولنا در مقابل هم نبوده و یکی بالاتر و دیگری پایین تر قرار میگیرد. همچنین در این موارد معمولا خط شکستگی بصورت مارپیچی است.

وقتی شکستگی استخوان های ساعد بر اثر ضربه مستقیم ایجاد میشود معمولا خط شکستگی بصورت عرضی است و شکستگی دو استخوان ساعد در مقابل یکدیگر است.

شکستگی اگر در یک استخوان باشد معمولا جابجایی زیادی ندارد ولی اگر هر دو استخوان شکسته شده باشند محل شکستگی معمولا در بالغین جابجایی زیادی دارد.

معمول ترین نوع جراحی برای زانوی پرانتزی استئوتومی بالای درشت نی High tibial osteotomy میگویند.

به این معنی که پزشک جراح بعد از برش پوست، استخوان درشت نی را با وسایلی شبیه اسکنه در قسمت های بالای آن بطور کاملاٌ کنترل شده میشکند و سپس دو قطعه بالا و پایین را در امتداد مناسب قرار میدهد بطوریکه در امتداد جدید، استخوان های ران و ساق تقریباٌ در یک امتداد قرار بگیرند. سپس استخوان ها باید مدتی در این وضعیت بمانند تا به هم جوش بخورند.

برای اینکار ممکن است بعد از عمل جراحی پزشک معالج کل اندام تحتانی بیمار را از کف پا تا بالای ران گچ گیری کند تا مدتی محل شکسته شده بیحرکت مانده و جوش بخورد. البته تحمل گچ بمدت بیش از یک ماه برای بیمار مشکل است.

همچنین در این روش به علت اینکه زانو مدتی بیحرکت میماند دچار قدری محدودیت حرکتی شده و عضلات ران هم ضعیف میشوند. بنابراین بیمار بعد از خارج کردن گچ باید مدتی زیر نظر فیزیوتراپ نرمش های خاصی را انجام دهد تا دامنه حرکتی مفصل زانو به حد قبلی بازگردد و عضلات اندام هم قوی شوند

قسمتی از استخوان که در یک ژنو واروم زانو  باید برداشته شود تا اصلاح صورت بگیرد در بین دو خط است

 ژنوواروم قبل از جراحی

 ژنووارم بعد از جراحی

جزء اصلی قسمت رانی یک گوی یا کره فلزی است که به جای سر استخوان ران گذاشته میشود. برای اتصال این گوی فلزی به استخوان ران به آن یک دم یا ادامه متصل میکنند که به آن استم Stem یا دسته میگویند.

وقتی جراح سر خراب شده استخوان ران را خارج میکند استم یا دسته را درون کانال مدولری استخوان ران قرار میدهد و بدین ترتیب ران به سر و استم فلزی متصل میشود.

در مفاصل مصنوعی قدیمی سر و دسته یک تکه بودند ولی امروزه دو جزء جداگانه هستند. که موقع عمل جراحی به هم متصل میشوند.

اندازه استخوان های ران و لگن انسان ها با هم متفاوت است. پس مفاصل مصنوعی هم اندازه های مختلفی دارند. کاسه فلزی حدود 20 اندازه مختلف با قطرهای متفاوت دارد. لایه پلی اتیلنی هم حدود 20 اندازه مختلف دارد.

سر فلزی و استم هم اندازه های مختلف دارند. جراح موقع عمل جراحی برحسب اندازه بیمار، اندازه مناسب از هر جزء را انتخاب کرده و با آنها یک مفصل مصنوعی لگن را مونتاژ و درست میکند.

این روش را مدولر یا ماجولر میگویند. یعنی مفصل مصنوعی از اجزائی ساخته شده که میتوان بطور مستقل اندازه مناسب را انتخاب کرد

یک مفصل مصنوعی ران

وقتی فشار زیادی به گردن خود وارد میکنید ( یکی از علل شایع آن قرار دادن سر و گردن در یک وضعیت نامناسب به مدت طولانی است) عضلات و لیگامان های اطراف ستون مهره ای گردن شما تحت کشش زیادی قرار میگیرد و به دنبال آن ممکن است پارگی های میکروسکوپی در آنها ایجاد شود.

بدنبال آن در این بافت ها تورم و درد ایجاد میشود که شما آن را به صورت درد و خشکی گردن احساس میکنید. این محدودیت حرکت قدری به علت درد و قدری به علت انقباض عضلات اطراف ستون مهره است که خارج از اراده شما صورت میگیرد و به آن اسپاسم هم میگویند. این نوع درد معمولاً با چند روز استراحت خوب میشود.

وضعیت درست نگه داشتن گردن

قوس نامناسب گردن به علت بد نگه داشتن آن