Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

پزشک در ابتدا با بیمار صحبت کرده و در مورد مشکلات وی از او سوالاتی میکند. معاینه بیمار معمولا بصورت دیدن مچ و حرکاتی که انجام میدهد صورت میگیرد.

پزشک معالج از بررسی های پاراکلینیکی بخصوص رادیوگرافی ساده برای کمک به تشخیص آرتروز مچ دست کمک میگیرد. در ردیوگرافی این بیماران دیده میشود که فضای مفصلی کاهش پیدا کرده، استخوان ها متراکم تر شده ( که معمولا خود را بصورت سفیدتر شدن استخوان نشان میدهد) و ممکن است استخوان های اضافه ای به نام استئوفیت در لبه های استخوان های تشکیل دهنده مفصل ایجاد شوند

 

                                 

.

مهمترین علامت ساییدگی مفصل مچ دست درد آن است. این در در ابتدا فقط در موقع انجام فعالیت های سنگین بدنی مانند بلند کردن اشیاء سنگین ایجاد میشود. با شدت یافتن بیماری، درد حتی در حین انجام فعالیت های سبک هم ایجاد میشود.

 

این درد معمولا در شروع انجام فعالیت بدنی است و بعد از گذشت چند دقیقه کاهش یافته یا کاملا از بین میرود. با اتمام فعالیت بدنی و سرد شدن بدن درد دوباره شروع میشود. در حالات شدیدتر بیماری درد حتی در حالت استراحت هم احساس میشود.

 از دیگر علائم ساییدگی مفصل مچ دست تورم آن است. خشک شدن و محدودیت حرکتی در مچ دست و صدا دادن آن در حین حرکت هم در موارد شدیدتر شدن بیماری ایجاد میشود

 

                                 

.

 

 

علت آرتروز مچ دست چیست

 

شایعترین علت آرتروز و ساییدگی مفصل مچ است ضرباتی است که به آن وارد میشود.

 

آسیب های وارده به مچ دست بدنبال ضربه ممکن است بصورت شکستگی باشد. گرچه اکثر این شکستگی ها بدون مشکل خاصی جوش میخورند گاهی اوقات این جوش خوردگی با مشکلاتی همراه میشود.

 

شکستگی ممکن است بصورت کامل جوش نخورد و یا کج جوش بخورد. هر کدام از این عوامل موجب ناهمواری در سطح مفصل میشوند و این ناهمواری به مرور زمان موجب ساییده شدن سطوح ناهموار مفصلی به هم و خراشیده شدن و ساییده شدن غضروف مفصلی میشود.

 

گاهی اوقات بدنبال ضربات وارده به مچ دست رباط های آن دچاره پارگی میشوند. اگر این پارگی ها به درستی ترمیم نیابند مفصل دچار ناپایداری شده و در یک مفصل ناپایدار توزیع نیروها متعادل نخواهد بود. نتیجه اینست که به قسمت های خاصی از مفصل یروهای بیشتری وارد میشود که موجب آسیب غضروف و ساییدگی مفصلی میگردد.

 

گاهی اوقات بدنبال ضربات وارده به مفصل غضروف دچار آسیب میشود. سطح آن خراشیده شده و یا ریش ریش میشود. لهیده شده و یا حتی تکه ای از آن کنده شده و به درون فضای مفصلی میفتد. این آسیب ها در صورت عدم درمان مناسب میتوانند در دراز مدت موجب خراب شدن بیشتر غضروف و بروز ساییدگی مفصلی شوند.

درد مچ دست میتواند در انجام بسیاری از فعالیت های روزانه مشکل ایجاد کند. بسیاری از بافت های مچ دست میتوانند منشا درد باشند. دردهای مچ دست میتوانند همراه یا بدون تورم ایجاد شوند.

 

ساییدگی یا آرتروز در مفصل مچ دست میتواند موجب درد و محدودیت حرکتی آن شود. شکستگی های بدجوش خورده مچ دست و یا آسیب های ماندگار در غضروف ها و یا ناپایداری در مفاصل مچ دست میتوانند در دراز مدت موجب بروز آرتروز یا استئوآرتریت در آن گردد.

 

سندروم کانال کارپ یا سندورم تونل مچ دستی به علت تحت فشار قرار گرفتن عصب مدیان در ناحیه مچ دست ایجاد میشود. این بیماری میتواند موجب درد مچ دست شود. با این حال علامت اصلی سندورم کانال کارپ معمولا احساس گزگز یا بیحسی در انگشتان دست است.

 

گانگلیون میتواند موجب درد مچ دست شود. گانگلیون یک کیست خوش خیم بافت نرم است که معمولا در پشت مچ دست خانم ها ایجاد میشود. درون این کیست مایع غلیظی جمع میگرد. گانگلیون بصورت یک برجستگی سفت دید میشود که اندازه آن ممکن است در طول زمان کم و زیاد شود.

 

در بیماری دکرون که موجب احساس درد در سمت خارجی مچ دست میشود مشکل اصلی تورم غلاف تاندون هایی است که از این ناحیه عبور میکنند. این بیماری بیشتر در خانم ها بخصوص آنهایی که کارهای مکرری را با مچ دست انجام میدهند دیده میشود.

 

سندروم تقاطع میتواند موجب احساس درد در سطح بیرونی مچ دست گردد. این بیماری به علت ساییده شدن تاندون هایی که از مچ دست عبور میکنند بر روی هم ایجاد میشود.

 

بیماری کین باخ به علت کاهش خونرسانی به استخوان لونیت ایجاد میشود. بیمار مبتلا به کین باخ دچار درد و محدودیت حرکتی در مچ دست است.

 

عفونت های مفصل یا استخوان های مچ دست یا عفونت بافت های اطراف آن، شکستگی ها و دررفتگی ها و آسیب تاندون های مچ دست، تومورهای این ناحیه و یا انواع روماتیسم ها هم میتوانند موجب درد مچ دست شوند

 

                                 

.

بعضی از ضربات وارده به مچ دست موجب پاره شدن رباط ها یا لیگامان های اطراف آن میشوند. در صورتیکه این پارگی ها شدید باشند مفصل مچ دست دچار دررفتگی میشود ولی وقتی شدت پارگی کم است دررفتگی وجود ندارد و علائم آسیب خود را بصورت درد و تورم مچ دست نشان میدهند.

 

اگر آسیب های لیگامان های مچ دست دیر تشخیص داده شوند موجب ناپایداری مفصل شده که آن هم به نوبه خود موجب آسیب غضروف مفصل و متعاقب آن سائیدگی مفصل میشود. سائیدگی مفصل هم موجب درد و خشکی حرکت و تورم میشود.

 

بطور مثال موقعی که لیگامان بین استخوان های اسکافوئید و لونیت پاره میشود ( این پارگی یکی از شایعترین آسیب های لیگامانی مچ دست است) استخوان اسکافویید که دیگر به لونیت متصل نیست آزادانه در داخل مچ دست حرکات بدجور انجام میدهد.

این حرکات موجب میشوند که تماس مفصلی بین استخوان اسکافوئید و سطح مفصلی استخوان رادیوس ( زند اعلی) تغییر کند و قسمت های نامناسبی از اسکافویید با رادیوس مفصل شود.

 

همین امر موجب ایجاد فشارهای نامناسب بین این دو استخوان در سطح مفصلی شده که در نهایت منجر به سائیدگی مفصل مچ دست میشود. این نوع سائیدگی را scapho-lunate advanced collapse یا SLAC مینامند.

 

برای ساده شدن فهم مطلب مثالی میزنیم. وقتی دو قاشق را روی هم در کمد آشپزخانه گذاشته ایم کمچه قاشق ها کاملا روی یکدیگر قرار گرفته است و در تمام قسمت ها بطور کامل با یکدیگر در تماس قرار میگیرند و حال اگر دسته یکی از این دو قاشق را کمی بچرخانیم سطح تماس کمچه این دو قاشق از هم جدا شده و فقط لبه آنها با یکدیگر در تماس باقی میماند.

 

سطح مفصلی دو استخوان اسکافوئید و رادیوس در مفصل مچ دست هم درست مثل همین مثال عمل میکند و تماس لبه به لبه استخوان ها موجب افزایش فشار ایندو به هم و درنتیجه استئوآرتریت میشود.

در آسیب های مزمن وقتی مچ به این حالت میرسد اگر درد بیمار کم باشد درمان با استفاده از اسپلینت و محدود کردن فعالیت های مچ دست بیمار و استفاده از دارو های ضد درد است.

اگر درد بیمار شدید باشد و به این روش درمانی پاسخ ندهد دکتر ارتوپد ممکن است از روش های جراحی برای درمان استفاده کند. یکی از این روش ها برداشتن چند عدد از استخوانچه های مچ دست که در آنها آرتروز ایجاد شده است ( استخوان اسکافویید و چند استخوان دیگر) میباشد.

روش دیگر برداشتن اسکافوئید و سپس جوش دادن چهار عدد از استخوانچه های دیگر مچ دست است. اگر بیماری از این هم بیشتر پیشرفت کرده باشد ممکن است لازم شود کل مفصل مچ دست خشک شود و یا عمل جراحی تعویض مفصل مچ دست برای بیمار انجام شود

                                 

.

پزشک ارتوپد بعد از اینکه با بیمار در مورد مشکلاتش و اینکه آسیب چگونه ایجاد شده است صحبت کرده و اطلاعات لازم را جمع آوری کرد مچ دست وی را معاینه میکند. معمول ترین علائم بیمار درد و خشکی حرکات و کاهش قدرت مچ دست است.

 

پزشک معالج سعی میکند با معاینه محل درد را دقیقا مشخص کرده و هرگونه ناپایداری در مفصل را متوجه شود. رادیوگرافی ساده میتواند هرگونه شکستگی استخوان ها را که ممکن است همراه با آسیب لیگامان ایجاد شده باشند نشان بدهد. همچنین ممکن است بتواند ناپایداری مفصل را هم مشخص کند.

 

رادیوگرافی یا عکس برداری ساده نمیتواند لیگامان را نشان بدهد پس جراح ارتوپد برای دیدن لیگامان ها ممکن است نیاز به استفاده از دیگر روش های تصویربرداری مانند ام آر آی یا آرتروگرافی با ام آر آی پیدا کند.

 

در آرتروگرافی با ام آر آی ماده ای به داخل مفصل مچ دست تزریق میشود و سپس ام آر آی انجام میشود. به این ترتیب داخل مفصل مچ دست بهتر دیده میشود. یکی از بهترین روش برای تشخیص آسیب های لیگامان های مچ دست آرتروسکوپی است.

 

در این روش با ورود لوله هایی که حامل دوربین هستند میتوان داخل مفصل مچ دست را دید. البته این روش تقریبا یک نوع جراحی کوچک است و در اطاق عمل انجام میشود و باید منافع و مضار آنرا قبل از انجام آن در نظر داشت

                                 

.

هدف از درمان این آسیب ها از بین بردن درد، کم کردن خشکی مفصل احتمالی، بدست آوردن پایداری در مفصل مچ دست و ممانعت از ایجاد عوارض بلند مدتی مانند آرتروز یا استئوآرتریت است.

 

 نوع درمان این آسیب ها بستگی به شدت آسیب دارد. وقتی آسیب فقط بصورت کشیدگی لیگامان مچ دست باشد درمان آن ممانعت از ادامه فعالیت ورزشی، استفاده از آتل یا اسپلینت و سرد کردن و بالا نگه داشتن مچ دست برای کاهش تورم است.

 

بعد از مدتی که بهبودی ایجاد شد فرد میتواند کم کم به فعالیت ورزشی برگردد. در این موارد که شدت آسیب ها کم است معمولا بهبودی لیگامان به نحو مطلوبی صورت میگیرد. البته احتمال قدری خشکی مفصل بصورت کاهش دامنه حرکتی وجود دارد که در صورت وقوع، معمولا با استفاده از روش هایی مانند نرمش های کششی بهبود میابد.

 

وقتی شدت آسیب بیشتر است و لیگامان پاره شده است تصمیم به اینکه بیمار نیاز به عمل جراحی دارد یا خیر با در نظر گرفتن متغیرهایی مانند اینکه چه لیگامانی آسیب دیده یا بیمار نیاز به چه حدی از توانایی بدنی دارد فرق میکند.

 

ممکن است درمان بصورت برداشتن کناره های پاره شده و متورم لیگامان بوسیله آرتروسکوپ باشد و یا ممکن است جراح ارتوپد تصمیم بگیرد جراحی باز انجام دهد و لیگامان های پاره شده را ترمیم کند.

 

در بسیاری موارد پارگی بصورتی است که بافت قابل ملاحظه ای از لیگامان برای ترمیم باقی نمانده است و درمان بصورت بازسازی انجام میشود یعنی پزشک جراح ارتوپد، بافت دیگری که شبیه لیگامان است ( مانند کپسول مفصل یا پیوند های لیگامانی) را در محل قبلی لیگامان جاگذاری میکند. این وضعیت بخصوص موقعی که در انجام درمان تاخیر ایجاد شده است دیده میشود

                                 

.

کشیدگی یا رگ به رگ شدن مچ دست از آسیب های مهم سیستم اسکلتی انسان بوده و تشخیص و درمان آن به عهده جراح ارتوپد است.

آسیب لیگامان های مچ دست چگونه ایجاد میشود

 

لیگامان ها یا رباط ها بافت هایی به شکل نوار های محکم هستند که دو استخوان دو طرف یک مفصل را به یکدیگر متصل کرده و موجب پایداری مفصل میشوند.

آسیب لیگامان های مچ دست به سه صورت امکان پذیر است:

  *  لیگامان تحت کشش قرار گرفته و پارگی های میکروسکوپی در آن ایجاد میشود

 

  *  پارگی ناقص لیگامان ایجاد میشود

 

 *  پارگی لیگامان کامل است.

 

 

 

 آسیب لیگامان های مچ دست موقعی ایجاد میشود که نیروهای بزرگی از این مفصل عبور میکنند و معمول ترین مکانیم آن زمین خوردن با کف دست است.

گاهی اوقات پیچش شدید دست موجب این آسیب میشود.  اکثر آسیب های لیگامان های مچ دست در حین فعالیت های ورزشی ایجاد میشوند بخصوص ورزش هایی مانند دوچرخه سواری و اسکی

                                 

.

شایعترین و مهمترین عوارض دررفتگی لونیت عبارتند از

 

    نکروز آوازکولر استخوان لونیت : به علت آسیب شدید به لیگامان های اطراف لونیت که محل ورود عروق تغذیه کننده استخوان هستند، ممکن است بدنبال دررفتگی، خونرسانی استخوان دچار اختلال شده و موجب نکروز آوازکولر یا سیاه شدن استخوان شود.

 

    استئوآرتریت یا آرتروز : آرتروز معمولا به علت نکروز آوازولر استخوان و یا جانیفتادن دررفتگی ایجاد میشود. درمان آن استفاده از بریس مچ دست و محدود کردن فعالیت های مچ است و در موارد شدید نیاز به عمل جراحی و فیوژن یا خشک کردن مفاصل بین لونیت و استخوان های اطراف وجود دارد.

 

    فشار به عصب مدیان : در هنگام دررفتگی لونیت عصب مدیان ممکن است بر اثر فشار این استخوان جابجا شده فلج شود. در این صورت دررفتگی باید بسرعت جااندازی شود. اگر مدت زیادی از دررفتگی گذشته و قابل جااندازی نباشد باید استخوان لونیت از مچ دست خارج شده و فلکسور رتیناکولوم ( نوار بافتی محکمی که روی عصب مدیان را پوشانده است) با عمل جراحی باز و آزاد شود تا فشار از روی عصب برداشته شود

 

                                 

.

بدنبال در رفتگی مچ دست متورم میشود. فشار دادن به جلوی مچ دست شدت درد را افزایش میدهد. حرکات مچ بشدت محدود شده و حتی ممکن است حرکات انگشتان هم کم شود ( علت کاهش حرکات انگشتان فشار استخوان لونیت جابجا شده بر روی تاندون های انگشتان است) و ممکن است حس لمس انگشتان دوم و سوم دست کاهش یابد.

تشخیص این آسیب، با استفاده از رادیوگرافی نیمرخ مچ دست است که در آن جابجا شدن استخوان لونیت دیده میشود.

درمان این دررفتگی معمولا بصورت جااندازی بسته است. پزشک معالج با کشش مچ دست و فشار مستقیم بر روی استخوان لونیت آنرا جااندازی میکند.

 

پس از آن استخوان به توسط پین به استخوان های اطراف متصل شده و سپس مچ دست به مدت یک ماه به توسط گچ بیحرکت میشود. اگر این دررفتگی دیر تشخیص داده شود بصورت بسته جا نمیفتد. در این موارد نیاز به عمل جراحی و جااندازی باز دررفتگی وجود دارد.

 

در مواردی که مدت زیادی از دررفتگی گذشته باشد ممکن است استخوان حتی با عمل جراحی هم جا نیفتد که در این موارد ممکن است نیاز شود تا استخوان لونیت از مچ دست خارج گردد

 

                                 

.