فلج اطفال
پولیومیلیت Poliomyelitis یا فلج اطفال نوعی بیماری ویروسی است که در آن ویروس موجب آسیب تعدادی از سلول های نخاع شده و بدنبال آن تعدادی از عضلات اندام های بیمار فلج میشوند. این بیماری با انجام واکسیناسیون تا حد زیادی در دنیا ریشه کن شده است ولی در بعضی کشورها مانند پاکستان و افغانستان همچنان وجود دارد.
بیماری فلج اطفال
ویروس این بیماری از راه دستگاه گوارش وارد بدن بیمار میشود و سپس بعد از اینکه خود را در گلوی بیمار تکثیر کرد به جریان خون وی وارد شده و پس از وارد شدن به نخاع تعدادی از سلول های آن را از بین برده و در نتیجه انتقال پیام های عصبی مغز به اندام مختل میشود.
بیماری در 95 درصد موارد خود را فقط بصورت تب نشان داده و خودبخود و بدون برجای گذاشتن هیچ عارضه ای خوب میشود. در یک درصد مبتلایان به این ویروس، بیماری ابتدا بصورت تب است. تب بیمار بعد از چند روز خوب میشود و سپس بیمار برای چند روز دیگر دچار درد و اسپاسم شدید عضلات بدن میشود. بعد از گذشت چند روز دیگر عضلات اندام ها (بیشتر اندام تحتانی) دچار فلج شل میشوند.
بعضی از این عضلات فلج شده میتوانند بعد از چند ماه بهبودی نسبی پیدا کرده و قدرت خود را تا حدی بدست آورند ولی بعضی دیگر برای همیشه ضعیف یا فلج باقی میمانند. سیر بهبودی بعد از دو سال متوقف شده و بیماری وضعیت ثابتی به خود میگیرد.
بسیاری از بیماران در سابقه خود ذکر میکنند که " وقتی بچه بودم مریض شدم و تب کردم. برای من آمپول پنی سیلین زدند و من فلج شدم" .
البته تب بیمار بر اثر ابتلا به ویروس فلج اطفال بوده و خود بیماری موجب فلج اندام های بچه شده است ولی نشان داده شده است که تزریقات عضلانی و فعالیت زیاد بدنی در هنگام ابتلا به این بیماری میتواند احتمال بروز فلجی را بیشتر کند.
بندرت بعد از واکسیناسیون با واکسنی که از ویروس زند ضعیف شده تهیه شده ممکن است فرد واکسینه شده دچار بیماری فعال شده و فلج شود ( یک نفر در هر 2.5 میلیون نفر)
تغییر شکل اندام ها در بیماری فلج اطفال
مشکل اصلی بیماران مبتلا به پولیومیلیت یا فلج اطفال آسیب سلول های نخاع آنان است و بدنبال آن عضلاتی که بوسیله آن سلول ها تحریک میشوند دیگر کار نکرده و فلج میشوند.
فلج عضلات در این بیماران بیشتر در اندام تحتانی بوده و غیر قرینه است. یعنی یک پای بیمار بیش از پای دیگر گرفتار شده و فلجی دارد.
بعد از گذشت مدتی عضله فلج شده چون کار نمیکند لاغر شده و حجم آن کم میشود.
بتدریج که بچه رشد کرده و استخوان های او بلندتر میشوند عضلات فلج شده نمیتوانند با همان نسبت استخوان ها رشد کنند پس بطور نسبی کوتاه تر از آنها باقی میمانند. این کوتاهی نسبی عضلات نسبت به استخوان ها موجب میشود تاندون این عضلات به استخوانهایی که به آنها چسبیده اند کشش وارد کرده و موجب تغییر شکل مفصل شوند. بطور مثال وقتی عضلات پشت ساق که فلج میشوند رشدشان کمتر از رشد استخوان های ساق میشود تاندون آشیل که پایین ترین قسمت این عضلات است موجب کشیده شده استخوان پاشنه شده و در نتیجه مچ پا به پایین میرود و بیمار دیگر نمیتواند مچ پای خود را بالا بیاورد حتی اگر عضلات جلوی ساق خوبی داشته باشد.
پس میبینیم که عدم توانایی در بالا آوردن مچ پا در این بیماران ممکن است دو علت داشته باشد.
عضلات جلوی ساق که مسئول بالا آوردن مچ پا هستند ضعیف شده یا بکلی فلج شده اند.
عضلات پشت ساق که فلج شده و بطور نسبی کوتاه شده است چنان مچ پا را به سمت پایین میکشند که عضلات جلوی ساق حتی اگر سالم باشند هم نمیتوانند پا را بالا بیاورند.
این مکانیسم میتواند در هر مفصلی موجب تغییر شکل آن شود.
رشد استخوان ها تابعی از قدرت عضلات اطرف آنها است. پس وقتی عضلات اطراف یک استخوان ضعیف یا فلج شده اند استخوان هم به خوبی رشد نمیکند. در بچه ای که بدنبال ابتلا به پولیومیلیت عضلات ران ضعیفی دارد، استخوان ران طرف فلج شده نمیتواند مانند استخوان ران طرف سالم رشد کند. این استخوان هم لاغرتر و هم کوتاه تر از طبیعی خواهد بود و رشد کافی نخواهد داشت. همین امر موجب میشود اندام تحتانی طرف فلج شده کوتاه تر از طرف مقابل باشند.
البته فراموش نکنیم که با اینکه رشد استخوان کم شده است ولی رشد عضلات از آن هم کمتر است و همین موجب کوتاه ماندن نسبی عضلات نسبت به استخوان ها میشود.
کوتاه شدن استخوان اندام تحتانی در این بیماران موجب میشود پاشنه پای آنها در موقع ایستادن به زمین نرسد پس سعی میکنند در هنگام ایستادن و راه رفتن روی پنجه پای فلج شده بایستند. همین امر در دراز مدت سبب میشود تا پنجه و مچ پا در وضعیت تغییر شکل یافته یعنی انحراف به پایین باقی بماند. پس میبینیم مچ پای این بیماران میتواند به دلیل سومی هم به پایین کج شود.
رشد مفاصل بدن هم تا حد زیادی تابع قدرت عضلات اطراف آن ها است. وقتی عضلات ران و لگن بیمار مبتلا به فلج اطفال فلج شوند بتدریج و با رشد بچه، سر استخوان ران و حفره استابولوم خوب رشد نکرده و خوب در یکدیگر جای نمیگیرند.
پس بیماری فلج اطفال یا پولیومیلیت میتواند باعث مشکلات بسیار زیادی در اندام و بدنبال آن در حرکت بیمار شود. مشکلاتی که میتوان جلوی همه آنها را با خوردن یک قطره در زمان کودکی گرفت. بنظر نمیرسد پیشگیری از هیچ بیماری ناتوان کننده ای اینقدر ساده باشد ولی متاسفانه بعد از ایجاد شدن بیماری کنترل آن بسیار مشکل میشود.
برگرفته از :
سایت ایران ارتوپد
