Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

دلایل کمردرد در دوران بارداری

کمر درد غالباً بخش اصلی دوران بارداری است. پزشکان می‌گویند حداقل نیمی از زنان باردار در مرحله‌ای از دوران بارداری خود، کمر درد را تجربه خواهند کرد. کمردرد در بارداری اگر چه موجب نارحتی و پریشانی می‌شود، اما معمولاً نشانه‌‌ی هیچ‌‌گونه خطری برای مادر و یا نوزاد نیست. اما موارد مهمی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. در صورتی که حتی بعد از زایمان، کمردرد بارداری شما بهبود پیدا نکرد، حتماً برای چک‌آپ و معاینات بیشتر به متخصص کمر مراجعه کنید. ممکن است کمردرد شما در دوران بارداری علامتی از یک مشکل بزرگتر باشد، مشکلاتی مانند دیسک کمر، سیاتیک یا پوکی استخوان.

علت‌ها و دلایل کمردرد در دوران بارداری

کمر درد در دوران بارداری به سه علت اصلی اتفاق می‌افتد:

درد پایین کمر

شایع‌ترین علت درد پایین کمر در دوران بارداری، اضافه شدن طبیعی وزن جنین و فشار آن به ستون فقرات است که به هیچ وجه جای نگرانی ندارد و امری بسیار طبیعی و قابل پیش‌بینی است. سایر علت‌های این نوع کمر درد عبارت‌اند از:

• افزایش هورمون‌ها-هورمون‌هایی که در دوران بارداری آزاد می‌شوند، موجب نرم شدن رباط‌ها در ناحیه لگن و شل‌تر شدن مفاصل به منظور آماده سازی بدن جهت فرایند زایمان می‌شود. با این تغییرات و شل شدن مفاصل و رباط‌ها ممکن است میزان تحمل کمر شما کاهش یابد.
• تغییر مرکز ثقل بدن-به تدریج با رشد جنین و بزرگ شدن رحم، مرکز گرانش بدن شما رو به جلو (به سمت رحم) حرکت می‌کند، که این موجب تغییر وضعیت و حالت بدن شما می‌گردد.
• وزن اضافی- پیشرفت مراحل بارداری و رشد نوزاد، موجب می‌شود کمر شما متحمل وزن اضافی بیشتری شود.
• وضعیت و یا حالت بدن- حالت نامناسب بدن، بیش از حد ایستادن و خم کردن کمر می‌تواند باعث تشدید درد کمر شما شود.
• استرس-تنش معمولاً در مناطق ضعیف بدن، تجمع می‌یابد و به دلیل تغییرات در ناحیه لگن، شما ممکن است در طول دوره پرتنش بارداری، افزایش کمر درد را تجربه کنید.

درد سیاتیک

برخلاف باور عموم، درد سیاتیک معمولاً با بارداری ایجاد نمی‌شود. اما اگر شما یکی از معدود افرادی هستید که این درد را در دوران بارداری تجربه می‌کنید، می‌توانید علت آن را یکی از این عوامل شایع بدانید:

• افزایش وزن و افزایش احتباس مایعات می‌تواند بر عصب سیاتیک که از لگن عبور می‌کند، فشار وارد سازد.
• گسترش رحم شما ممکن است بر روی عصب سیاتیک در قسمت پایین ستون فقرات شما فشار وارد سازد.
• شکم و سینه‌های رو به رشد شما مرکز ثقل بدن را به سمت جلو تغییر می‌دهد و موجب کشش قوس لوردوز کمر (گودی بالای باسن) شما می‌شود. این می‌تواند موجب سفتی عضلات باسن و منطقه لگن شده و عصب سیاتیک را تحت فشار قرار دهد.
• یک علت احتمالی دیگر این است که هنگامی که جنین در سه ماهه سوم، شروع به جابجایی و استقرار در جایگاه مناسب تولد می‌کند، ممکن است سر خود را درست بر روی عصب سیاتیک شما بگذارد و باعث درد شدیدی در باسن، کمر و پاها شود.

سابقه بیرون‌زدگی و یا سرخوردن دیسک

بیرون‌زدگی دیسک دردناک است و در دوران بارداری می‌تواند حتی دردناک‌تر نیز باشد. خوب است بدانید که به دلیل افزایش وزن نوزاد و افزایش فشار بر ستون فقرات در زنان باردار، این وضعیت نسبتاً شایع است. در برخی موارد، زنان باردار متوجه بیرون‌زدگی دیسک نمی‌شوند و نمی‌دانند که در دوران بارداری خود دچار این عارضه هستند. بیرون‌زدگی دیسک ممکن است موجب درد شدیدی در زنان باردار گردد و با رشد جنین، می‌تواند بدتر شود.

بچه‌دار شدن موهبتی بزرگ است، اما تجربه کمردرد در بارداری باعث ایجاد نگرانی در مادران باردار می‌شود. همه دردهای مرتبط با کمر در زمان بارداری به عنوان دردهای دوران بارداری شناخته می‌شوند. دردهای مرتبط با کمر در دوران بارداری عبارتند از کمر درد بارداری، سیاتیک و دیسک کمر.

تشخیص دردهای دوران بارداری

معمولاً نیازی به انجام آزمایش‌های تشخیصی نیست زیرا علائم برای پزشک به اندازه کافی واضح است. در برخی موارد که عملکرد عصب سیاتیک تحت تأثیر قرار گرفته، انجام تصویربرداری به روش ام آر آی نیاز می‌شود.

عوامل خطر

اگر فردی قبل از بارداری یا در دوره‌ی اقدام برای بارداری کمردرد دارد، احتمال ابتلا به کمردرد در دوران بارداری نیز بالاست. همچنین در افرادی که شیوه زندگی بسیار کم‌تحرک دارند، انعطاف‌پذیر نیستند، کمر و عضلات شکم ضعیف دارند، در ریسک بالاتری برای ابتلا به کمردرد قرار دارند. دوقلو یا چند قلو باردار بودن نیز احتمال کمردرد را افزایش می‌دهد.

عوارض ناشی از کمردرد بارداری

کمردردهای دوران بارداری می‌تواند انجام کارهای زیر را برای شما مشکل کند:

– برخاستن از حالت نشسته

– غلتیدن در رختخواب

– پوشیدن و در آوردن لباس‌ها

– راه رفتن به مدت طولانی

– بلند کردن و حمل اجسام سبک وزن

آیا می‌توان از کمردرد در دوران بارداری پیشگیری کرد؟

شما می‌توانید با تقویت عضلات و بهبود تناسب اندام و وضعیت بدن خود از بروز کمردرد در دوران بارداری پیشگیری کنید. ورزش منظم نیز در جلوگیری از بروز کمردرد تأثیر دارد. پس اگر تاکنون به طور منظم ورزش نمی‌کردید، از همین حالا به تدریج شروع کنید. ورزش‌های تقویتی از قبیل پیلاتس، شنا و کلاس‌های ورزشی مخصوص پیش از تولد نوزاد می‌تواند به جلوگیری از بروز کمردرد و تقویت عضلات ناحیه کمر و شکم شما کمک کند. در هنگام بلند کردن اجسام سنگین، باید خیلی مراقب کمر خود باشید. اگر مجبور به بلند کردن چیزی هستید، آن را نزدیک بدن خود نگه دارید و به جای کمر، زانوهای خود را برای بلند کردن آن خم کنید. سعی کنید در هنگام کار کردن و بلند کردن اجسام، کمر خود را خم نکنید و نچرخانید.

کایروپراکتیک

کایروپراکتیک یا درمان دستی ستون فقرات اگر به طور صحیح انجام شود، در دوران بارداری بی‌خطر است. اما قبل از دریافت درمان کاریوپراکتیک، با پزشک خود مشورت کنید.

تا جایی که می توانید استراحت کنید

بارداری زمان به چالش کشیدن بدن شماست. این به معنی آن نیست که باید از فعالیت های روزمره زندگی خود دور شوید و تمام طول شبانه روز را بخوابید. منظور از استراحتی که منجر به کاهش کمر درد در دوران باداری می شود، نشستن به شیوه ای است که فشار بر روی کمر و پاها نباشد. به یاد داشته باشید که کل وزن سر، تنه و بازوها از طریق کمر به باسن و پاها منتقل می شود. با افزایش وزن بدن و بزرگ شدن دور شکم بیش از حالت طبیعی، در حین راه رفتن یا ایستادن، به کمر فشار اضافه وارد می شود. پس استراحت کنید تا کمر دردتان کمتر شود.

به پشت نخوابید

اگر چه با استراحت وضعیتتان بهتر می شود اما خوابیدن به پشت از استراحت نکردن بدتر است. وزن اضافه که در رحم ایجاد شده است، با خوابیدن به پشت، بر اثر نیروی جاذبه زمین، به کمر فشار وارد می کند. همچنین می تواند انحنای طبیعی ستون فقرات را تغییر دهد و فشارهای بیشتر بر کمر وارد شود. بنابراین هرگز به پشت نخوابید. بهترین حالت خوابیدن برای شما خوابیدن به پهلو، با زانوهای خم است در این حالت باید یک بالش یا کوسن بین زانوهایتان قرار دهید. البته می توانید از بالش های مخصوص دوران بارداری که به شکل عصا هستند نیز استفاده کنید.

کفش مناسب بپوشید

اگر شغلتان به گونه ای است که مجبور هستید زیاد باستید یا راه بروید، باید مطمئن شوید که از کفش مناسب استفاده می کنید. در این حالت باید از پوشیدن کفش های پاشنه بلند و یا کفش هایی که کف صاف دارند اجتناب کنید. بارداری موجب می شود راه رفتن عادی شما تغییر کرده و حرکات مفاصل، لگن و کمر نیز به طبع آن تحت تاثیر قرار گیرد. پوشیدن کفش نامناسب در این دوران باعث بدتر شدن شرایط می شود. کفش های راحت و ساده موجب می شوند حداقل کمر درد نگیرید. از پوشیدن کفش های پاشنه بلند که قوس بیش از حدی در زیر پا ایجاد می کنند نیز، خودداری کنید. و نکته آخر در مورد کفش این است که هر کجا که امکان دارد، از پوشیدن کفش خود داری کنید و پا برهنه راه بروید.

ساپورت شکم (شکم‌بند)

به کمک یک شکم‌بند مخصوص، وزن کودک در حال رشد را تحمل کرده تا فشار کمتری بر کمر و شکم شما وارد شود.

تمرینات قلبی عروقی

تمرینات قلبی عروقی ملایم تا متوسط مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری بدون خسته کردن می‌تواند برای زنان باردار مطمئن و بی‌خطر باشد و نرخ ضربان قلب را افزایش داده و به درمان کمردرد کمک می‌کند.

خمش لگن (تیلت لگن)

به پشت روی زمین دراز بکشید، زانوهای خود را خم کنید به طوری که کف پا روی زمین قرار گرفته باشد، دست‌های خود را زیر کمر قرار دهید. شما با این کار فضایی بین کمر و زمین ایجاد می‌کنید. اکنون، قسمت پایین کمر خود را از روی زمین بلند کنید، خم شدن لگن باعث می‌شود که عضلات شکم و باسن شما شل شده و درد کمرکاهش یابد.

اسکات با تکیه بر دیوار

انجام حرکت اسکات با تکیه بر دیوار می‌تواند کمردرد در بارداری را کاهش دهد. اسکات با تکیه بر دیوار بر عضلات باسن، شکم و ران‌ها تأثیر می‌گذارد. قسمت پایین کمر خود را به دیوار چسبانده و زانوهای خود را به اندازه ۹۰ درجه خم کنید. با تکیه دادن کمر و باسن به دیوار به آرامی و آهسته بلند شوید.

کشش کمر

کشش کمر برای رفع کمردرد در بارداری بسیار مؤثر است. در حالی که پاهای خود را خم کرده‌اید و به گونه‌ای بنشینید که پاشنه‌های پا به باسن چسبیده باشد. دست‌ها را در جلوی خود به اندازه عرض شانه باز کنید و به آرامی خود را به سمت عقب بکشید. این کار را تا زمانی که احساس کشش در کمر و شانه‌های خود احساس کردید ادامه دهید.

کشش قفسه سینه

روی زانوی راست خود زانوزده و بنشینید و زانوی چپ خود را با زاویه ۹۰ درجه نسبت به زمین قرار دهید. به آرامی روی زانوی چپ خود خم شوید. دست راست خود را داخل زانوی چپ روی زمین قرار دهید. با بازوی راست، بدن خود را به سمت سقف بکشید و قفسه سینه خود را به طور کامل باز کنید. با این حرکت عضلات شانه‌ها، کمر و بازوان شما کشیده شده و درد کمر شما به میزان زیادی کم می‌شود.

کشش عضلات همسترینگ

کشش عضلات همسترینگ یک حرکت ورزشی بسیار مؤثر در کاهش درد کمر در دوران بارداری است اما شما باید آن را به آرامی و با احتیاط انجام دهید. پاهای خود را به شکل V باز کنید. به آرامی دست را به سمت پای همسوی خود کشیده تا انگشتان پا را لمس کنید. بیش ‌از حد بدن خود را نکشید. فقط به سمت جلوی زانو خم شوید. به آرامی دست مخالف را بلند کرده و از بالا به سمت پایی که در حال کشش است ببرید.

کشش فلکسور ران

روی زانوی راست خود زانو بزنید و ران چپ را با زاویه ۹۰ درجه قرار دهید و بقیه پای چپ را روی زمین قرار دهید. به آرامی به سمت جلوی پا خم شوید. بازوهای خود را به آرامی به سمت سقف بلند کنید و خود را به سمت جلو بکشید.