شست بدون شک مهمترین انگشت دست است و یکی از مهمترین کارکردهای آن وقتی است که با انگشت سبابه هماهنگ شده و انسان با کمک این دو انگشت با هم میتواند اشیاء کوچک را بگیرد و جابجا کند.
لازمه این کار اینست که مفاصل شست پایدار باشند. رگ به رگ شدن شست دست
از آسیب های مهم دست بوده و وظیفه تشخیص و
درمان های جراحی و غیر جراحی بیمار مبتلا، به عهده پزشک ارتوپد است
.
در مواردی که درد و تورم کم باشد نیازی به درمان وجود ندارد. در موارد شدیدتر انگشت ورم کرده با چسب به انگشت کناری بسته میشود Buddy taping.
باید دقت کرد که چسب از نوعی باشد که موجب حساسیت پوستی نشود. همچنین چسب نباید محکم به دور انگشت چسبانده شود. انگشت ها ۲-۱ هفته به هم بسته میمانند. در این مدت بیمار تشویق میشود تا انگشت آسیب دیده را بطور مرتب باز و بسته کند.
نکته مهم در مورد این آسیب اینست که تورم مفصل معمولا بسیار دیر فروکش میکند. این تورم گاهی حتی تا ۹-۶ ماه هم باقی میماند ولی بتدریج از شدت آن کاسته شده و از بین میرود
رگ به رگ شدن مفاصل انگشت از آسیب های شایع دست است. شایعترین مفصل انگشت که رگ به رگ میشود مفصل بین بند میانی و بند پرگزیمال Proximal (بندی که به کف دست میچسبد) انگشت است.
در این آسیب، مفصل متورم و دردناک شده و حرکات آن بخصوص خم شدن آن محدود میشود. به علت تورم مفصل ظاهر انگشت بصورت دوکی شکل درمیاید.
این آسیب ها معمولا بدنبال ضربات انگشت یا پیچاندن آن ایجاد میشود. بدنبال
آن لیگامان هایی که در طرفین مفصل وجود دارند یا کپسول مفصلی پاره شده و خونریزی میکند.
نتیجه این کشیدگی یا پارگی، تورم و خونمردگی در اطراف مفصل است
.
مفصل وسطی انگشت بعد از رگ به رگ شدن خیلی زود خشک میشود. در غالب اوقات درد این بیماران بعد از مدتی خوب میشود ولی در صورت درمان نادرست و بیحرکت کردن مفصل به مدت طولانی، مفصل دچار محدودیت حرکت میشود.
بنابراین در هر گونه کشیدگی و رگ به رگ شدن مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال انگشت دست، مدت بیحرکتی انگشت باید بسیار کوتاه بوده و هر چه زودتر مفصل به حرکت واردار شود.
برای بیحرکت کردن معمولا از آتل استفاده میشود. این آتل حداکثر یکی دو روز میماند و هدف از آن کاهش تورم و درد بیمار است. بعد از یکی دو روز آتل باز شده و حرکات مفصل شروع میشود. در صورتیکه بنابه تشخیص پزشک معالج شدت آسیب اولیه زیاد نباشد معمولا حرکات مفصل از همان روز اول شروع شده و بیحرکتی به مفصل داده نمیشود.
حرکت دادن مفصل با استفاده از روشی است که به آن Buddy taping میگویند. در این روش پزشک معالج انگشت آسیب دیده را با نوار چسب پزشکی به انگشت مجاور متصل میکند.
این اتصال به نحوی است که انگشت سالم بصورت یک داربست کمکی برای انگشت آسیب دیده عمل میکند. بیمار بلافاصله شروع به خم و راست کردن هر سه بند انگشت میکند. معمولا انگشتان مجاور به مدت ۴-۳ هفته به یکدیگر چسبیده باقی میمانند.
گاهی اوقات ورم مفصل تا مدتها باقی میماند. این ورم ممکن است بعد از چند ماه تا حتی یک سال بتدریج کم شود و اندازه مفصل به حد قبل از آسیب برسد. در مواردی ممکن است قدری تورم برای همیشه در مفصل آسیب دیده باقی بماند.
در مواردی که بعد را پاره شدن ولار پلیت، رباط در فضای مفصلی گیر کرده
و مانع از جااندازی مفصل شود و یا در موارد پارگی های شدید معمولا نیاز به درمان جراحی
وجود دارد
.
بعضی از ضربات وارده به مچ دست موجب پاره شدن رباط ها یا لیگامان های اطراف آن میشوند. در صورتیکه این پارگی ها شدید باشند مفصل مچ دست دچار دررفتگی میشود ولی وقتی شدت پارگی کم است دررفتگی وجود ندارد و علائم آسیب خود را بصورت درد و تورم مچ دست نشان میدهند.
اگر آسیب های لیگامان های مچ دست دیر تشخیص داده شوند موجب ناپایداری مفصل شده که آن هم به نوبه خود موجب آسیب غضروف مفصل و متعاقب آن سائیدگی مفصل میشود. سائیدگی مفصل هم موجب درد و خشکی حرکت و تورم میشود.
بطور مثال موقعی که لیگامان بین استخوان های اسکافوئید و لونیت پاره میشود ( این پارگی یکی از شایعترین آسیب های لیگامانی مچ دست است) استخوان اسکافویید که دیگر به لونیت متصل نیست آزادانه در داخل مچ دست حرکات بدجور انجام میدهد.
این حرکات موجب میشوند که تماس مفصلی بین استخوان اسکافوئید و سطح مفصلی استخوان رادیوس ( زند اعلی) تغییر کند و قسمت های نامناسبی از اسکافویید با رادیوس مفصل شود.
همین امر موجب ایجاد فشارهای نامناسب بین این دو استخوان در سطح مفصلی شده که در نهایت منجر به سائیدگی مفصل مچ دست میشود. این نوع سائیدگی را scapho-lunate advanced collapse یا SLAC مینامند.
برای ساده شدن فهم مطلب مثالی میزنیم. وقتی دو قاشق را روی هم در کمد آشپزخانه گذاشته ایم کمچه قاشق ها کاملا روی یکدیگر قرار گرفته است و در تمام قسمت ها بطور کامل با یکدیگر در تماس قرار میگیرند و حال اگر دسته یکی از این دو قاشق را کمی بچرخانیم سطح تماس کمچه این دو قاشق از هم جدا شده و فقط لبه آنها با یکدیگر در تماس باقی میماند.
سطح مفصلی دو استخوان اسکافوئید و رادیوس در مفصل مچ دست هم درست مثل همین مثال عمل میکند و تماس لبه به لبه استخوان ها موجب افزایش فشار ایندو به هم و درنتیجه استئوآرتریت میشود.
در آسیب های مزمن وقتی مچ به این حالت میرسد اگر درد بیمار کم باشد درمان با استفاده از اسپلینت و محدود کردن فعالیت های مچ دست بیمار و استفاده از دارو های ضد درد است.
اگر درد بیمار شدید باشد و به این روش درمانی پاسخ ندهد دکتر ارتوپد ممکن است از روش های جراحی برای درمان استفاده کند. یکی از این روش ها برداشتن چند عدد از استخوانچه های مچ دست که در آنها آرتروز ایجاد شده است ( استخوان اسکافویید و چند استخوان دیگر) میباشد.
روش دیگر برداشتن اسکافوئید و سپس جوش دادن چهار عدد از استخوانچه های
دیگر مچ دست است. اگر بیماری از این هم بیشتر پیشرفت کرده باشد ممکن است لازم شود کل
مفصل مچ دست خشک شود و یا عمل جراحی تعویض مفصل مچ دست برای بیمار انجام شود
.
پزشک ارتوپد بعد از اینکه با بیمار در مورد مشکلاتش و اینکه آسیب چگونه ایجاد شده است صحبت کرده و اطلاعات لازم را جمع آوری کرد مچ دست وی را معاینه میکند. معمول ترین علائم بیمار درد و خشکی حرکات و کاهش قدرت مچ دست است.
پزشک معالج سعی میکند با معاینه محل درد را دقیقا مشخص کرده و هرگونه ناپایداری در مفصل را متوجه شود. رادیوگرافی ساده میتواند هرگونه شکستگی استخوان ها را که ممکن است همراه با آسیب لیگامان ایجاد شده باشند نشان بدهد. همچنین ممکن است بتواند ناپایداری مفصل را هم مشخص کند.
رادیوگرافی یا عکس برداری ساده نمیتواند لیگامان را نشان بدهد پس جراح ارتوپد برای دیدن لیگامان ها ممکن است نیاز به استفاده از دیگر روش های تصویربرداری مانند ام آر آی یا آرتروگرافی با ام آر آی پیدا کند.
در آرتروگرافی با ام آر آی ماده ای به داخل مفصل مچ دست تزریق میشود و سپس ام آر آی انجام میشود. به این ترتیب داخل مفصل مچ دست بهتر دیده میشود. یکی از بهترین روش برای تشخیص آسیب های لیگامان های مچ دست آرتروسکوپی است.
در این روش با ورود لوله هایی که حامل دوربین هستند میتوان داخل مفصل
مچ دست را دید. البته این روش تقریبا یک نوع جراحی کوچک است و در اطاق عمل انجام میشود
و باید منافع و مضار آنرا قبل از انجام آن در نظر داشت
.
هدف از درمان این آسیب ها از بین بردن درد، کم کردن خشکی مفصل احتمالی، بدست آوردن پایداری در مفصل مچ دست و ممانعت از ایجاد عوارض بلند مدتی مانند آرتروز یا استئوآرتریت است.
نوع درمان این آسیب ها بستگی به شدت آسیب دارد. وقتی آسیب فقط بصورت کشیدگی لیگامان مچ دست باشد درمان آن ممانعت از ادامه فعالیت ورزشی، استفاده از آتل یا اسپلینت و سرد کردن و بالا نگه داشتن مچ دست برای کاهش تورم است.
بعد از مدتی که بهبودی ایجاد شد فرد میتواند کم کم به فعالیت ورزشی برگردد. در این موارد که شدت آسیب ها کم است معمولا بهبودی لیگامان به نحو مطلوبی صورت میگیرد. البته احتمال قدری خشکی مفصل بصورت کاهش دامنه حرکتی وجود دارد که در صورت وقوع، معمولا با استفاده از روش هایی مانند نرمش های کششی بهبود میابد.
وقتی شدت آسیب بیشتر است و لیگامان پاره شده است تصمیم به اینکه بیمار نیاز به عمل جراحی دارد یا خیر با در نظر گرفتن متغیرهایی مانند اینکه چه لیگامانی آسیب دیده یا بیمار نیاز به چه حدی از توانایی بدنی دارد فرق میکند.
ممکن است درمان بصورت برداشتن کناره های پاره شده و متورم لیگامان بوسیله آرتروسکوپ باشد و یا ممکن است جراح ارتوپد تصمیم بگیرد جراحی باز انجام دهد و لیگامان های پاره شده را ترمیم کند.
در بسیاری موارد پارگی بصورتی است که بافت قابل ملاحظه ای از لیگامان
برای ترمیم باقی نمانده است و درمان بصورت بازسازی انجام میشود یعنی پزشک جراح ارتوپد،
بافت دیگری که شبیه لیگامان است ( مانند کپسول مفصل یا پیوند های لیگامانی) را در محل
قبلی لیگامان جاگذاری میکند. این وضعیت بخصوص موقعی که در انجام درمان تاخیر ایجاد
شده است دیده میشود
.
کشیدگی یا رگ به رگ شدن مچ دست از آسیب های مهم سیستم اسکلتی انسان بوده و تشخیص و درمان آن به عهده جراح ارتوپد است.
آسیب لیگامان های مچ دست چگونه ایجاد میشود
لیگامان ها یا رباط ها بافت هایی به شکل نوار های محکم هستند که دو استخوان دو طرف یک مفصل را به یکدیگر متصل کرده و موجب پایداری مفصل میشوند.
آسیب لیگامان های مچ دست به سه صورت امکان پذیر است:
* لیگامان تحت کشش قرار گرفته و پارگی های میکروسکوپی در آن ایجاد میشود
* پارگی ناقص لیگامان ایجاد میشود
* پارگی لیگامان کامل است.
آسیب لیگامان های مچ دست موقعی ایجاد میشود که نیروهای بزرگی از این مفصل عبور میکنند و معمول ترین مکانیم آن زمین خوردن با کف دست است.
گاهی اوقات پیچش شدید دست موجب این آسیب میشود. اکثر آسیب های لیگامان های مچ دست در حین فعالیت
های ورزشی ایجاد میشوند بخصوص ورزش هایی مانند دوچرخه سواری و اسکی
.
