Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

درمان اکثر شکستگی های استخوان کتف درمان غیر جراحی بصورت آویزان کردن اندام فوقانی به گردن است. مدت بیحرکتی معمولاً سه هفته است و این زمانی است که استخوان کتف نیاز داد تا جوش بخورد. در ۲۴ ساعت اول بعد از شکستگی میتوان با سرد کردن ناحیه پشت کتف، مانع از افزایش تورم و خونریزی شد.

 

بعضی از انواع شکستگی های استخوان کتف مانند شکستگی های حفره گلنوئید و یا شکستگی گردن استخوان کتف یا شکستگی زائده آکرومیون، اگر همراه باجایجایی زیاد باشند ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند.

 

اگر زائده آکرومیون دچار شکستگی خرد شده با جابجایی زیاد شده باشد قطعات خرد شده را توسط عمل جراحی برمیدارند و عضله دلتوئید را به بقایای زائده آکرومیون میدوزند.

 

در صورتیکه قطعه شکسته شده بزرگ و با جابجایی زیاد باشد قطعه شکسته شده را با عمل جراحی جااندازی کرده و با پیچ فیکس میکنند.

 

حرکات شانه ممکن است بعد از این شکستگی به سرعت محدود شود. بنابراین لازم است تا هر چه زودتر معمولا در همان هفته اول بعد از شکستگی، حرکات شانه شروع شود. این حرکات و نرمش ها برای بدست آوردن دامنه حرکات شانه است.

 

نرمش های کششی و تقویتی باید تا زمان بدست آوردن کامل حرکات شانه و تقویت عضلات آن انجام شوند. این زمان ممکن است حتی تا یک سال هم طول بکشد

 

                                 

.

استخوان کتف یا اسکاپولا Scapula یک استخوان مثلثی شکل در پشت قفسه سینه است. این استخوان بندرت دچار شکستگی میشود و شیوع شکستگی آن کمتر از یک درصد شکستگی های بدن است. یکی از علل این شیوع کم ممکن است توده عضلانی خوبی باشد که اطراف آنرا احاطه کرده است.

 

شکستگی این استخوان معمولا در آسیب های با شدت زیاد مثل تصادفات وسایل نقلیه و سقوط از ارتفاع دیده میشود و به همین خاطر این شکستگی در بسیاری اوقات با آسیب به دیگر قسمت های بدن مثل آسیب به جمجمه یا ستون مهره یا آسیب به ریه و شکستگی دنده ها همراه است. این شکستگی معمولا بر اثر ضربه مستقیم به استخوان کتف ایجاد میشود.

انواع شکستگی های استخوان کتف کدامند

 

شکستگی استخوان کتف ممکن است در قسمت های متفاوتی از استخوان ایجاد شود که عبارتند از:

    شکستگی تنه استخوان کتف : شکستگی در این ناحیه گرچه ممکن است بصورت چند قطعه ای و خرد شده باشد ولی معمولا قطعات شکسته شده جابجایی زیادی ندارند. علت این جابجایی کم در حجم زیاد عضلاتی است که بخوبی اطراف تنه استخوان کتف را گرفته و به استخوان چسیده اند. این عضلات در حین شکستگی استخوان، قطعات شکسته شده را در کنار هم نگه داشته و اجازه جابجایی زیاد را به آنها نمیدهند.

    شکستگی گردن استخوان کتف : در این شکستگی حفره گلنوئید از تنه اصلی استخوان جدا میشود. این نوع شکستگی معمولا بر اثر زمین خوردن و افتادن روی شانه ایجاد میشود.

ü      شکستگی زائده آکرومیون

 

ü      شکستگی زائده کوراکوئید

 

ü      علائم شکستگی کتف در ناحیه شانه چیست

 

ü      مهمترین علائم شکستگی استخوان کتف عبارتند از

 

ü      درد شدید در هنگام حرکت دادن اندام فوقانی و یا در هنگام فشار بر روی استخوان شکسته شده

 

ü      تورم در ناحیه پشت شانه و کتف

 

ü      خراشیدگی پوستی و خونمردگی در پشت شانه و کتف.

 

 

ü      تشخیص شکستگی کتف

 

پزشک معالج از رادیوگرافی ساده برای مشخص کردن شکستگی و تشخیص آن استفاده میکند. گاهی اوقات برای بررسی شکل شکستگی و برنامه ریزی برای درمان نیاز به استفاده از سی تی اسکن وجود دارد.

 

                                 

در بسیاری از بیمارانی که بدنبال ضربه دچار شکستگی اندام شده اند مشکل بیمار تنها شکستگی وی نیست. ضربه ای که موجب شکستگی شده است حال چه بدنبال تصادف باشد یا سقوط از ارتفاع یا هر علت دیگر، میتواند موجب آسیب به ارگان های حیاتی دیگر بیمار هم بشود.

 

پزشک معالج در مواجهه با بیمار، تمام مشکلات وی را در نظر میگیرد. ابتدا سعی میکند به مشکلات مهم تر رسیدگی کرده و سپس تک تک آسیب های وارده به بیمارش را مورد بررسی و سپس مداوا قرار دهد.

 

درمان یک بیمار دچار شکستگی دو مرحله دارد که عبارتند از:

 

·         احیاء و مراقبت های اولیه شکستگی

 

·         مراقبت از استخوان تا وقتی که جوش بخورد

 

 

احیاء و مراقبت های اولیه شکستگی

این مرحله اولین برخورد بیمار با پزشک یا پرسنل پزشکی است. در این مرحله پزشک یا پرستار در صحنه تصادف بر بالین بیمار حاضر میشوند و یا بیمار به نزدیکترین مرکز درمانی رسیده است.

در این مرحله اقداماتی برای بیمار انجام میشود که صرفا در جهت حفظ جان اوست. اگر بیمار بر اثر تصادف یا سقوط از ارتفاع دچار آسیب تنفسی شده است یا خونریزی شدید دارد یا فشار خون او بشدت کاهش یافته است به او کمک میشود.

اقداماتی که در این مرحله انجام میشوند صرفا برای زنده نگه داشتن بیمار است.

 

پس از اینکه پزشک معالج مطمئن میشود خطری حیات بیمارش را تهدید نمیکند ابتدا اقداماتی در جهت تشخیص شکستگی انجام میشود و پس از تشخیص نوع شکستگی، به بیمار داروهایی تجویز میشود تا درد وی کاهش یابد.

 

اندام شکسته شده بالا نگه داشته میشود تا تورم آن کم شود و همچنین از افزایش سریع تورم در ساعات آینده جلوگیری شود. برای بیحرکت کردن موقت اندام تا موقعی که درمان قطعی شروع شود اندام در یک آتل گذاشته میشود.

 

اگر شکستگی بیمار بصورت شکستگی باز است ( شکستگی باز به شکستگی میگویند که همراه با زخمی شدن پوست روی محل شکستگی است و زخم به استخوان شکسته شده راه دارد) به بیمار داروهای آنتی بیوتیک داده میشود تا احتمال عفونت آینده در محل شکستگی کاهش یابد.

 

همچنین ممکن است لازم شود پزشک معالج در اطاق عمل، زخم محل شکستگی را درمان کند. بافت های از بین رفته را خارج کرده و آلودگی هایی را که از بیرون وارد محل شکستگی شده اند از زخم خارج کند.

 

                                 

برگشت کارکرد عضو آسیب دیده هم چند جنبه مهم دارد. اندام از قسمتهای مختلف و عناصر متفاوتی تشکیل شده که اگر بدرستی کار نکنند فعالیت آن اندام به وضع طبیعی برنگشته است. برگشت کارکرد عضو از چند جنبه قابل بررسی است

بازگشت حرکات به مفاصل اطراف شکستگی

 در اندام تحتانی ( منظور اندامی است که معمولا در فرهنگ مردم به آن پا میگویند) اگر زانو به خوبی خم و راست نشود شما نمیتوانید به راحتی بنشینید یا از پله بالا بروید یا حتی ناخن های پایتان را کوتاه کنید یا در اندام فوقانی ( که به غلط دست هم نامیده میشود) اگر بطور مثال آرنج شما خم نشود شما نمیتوانید در حین غذا خوردن قاشق را به دهانتان ببرید یا سرتان را شانه کنید.

 در بسیاری اوقات بعد از درمان شکستگی، حرکات مفاصل در اندام آسیب دیده دچار محدودیت میشود. مثلا برای درمان یک شکستگی در ناحیه مچ دست پزشک معالج بعد از جاانداختن شکستگی اقدام به گچ گیری میکند.

در مدتی که اندام در این گچ بیحرکت مانده است مفاصل آن اندام بتدریج قابلیت تحرک و نرمی خود را از دست داده و به اصطلاح خشک میشوند.

یا اگر برای درمان یک شکستگی تنه استخوان ران از عمل جراحی و کارگذاری پلاک استفاده شده است بعد از جراحی معمولا عضلات آسیب دیده در حین شکستگی به یکدیگر و به استخوان زیرشان میچسبند و این چسبندگی مانع از حرکت روان عضلات روی یکدیگر و روی استخوان شده که نتیجه آن محدود شدن حرکات مفاصلی است که حرکاتشان وابسته به آن عضلات است.

روند ذکر شده در درمان بسیاری از شکستگیها بطور طبیعی اتفاق میفتد با این حال پزشک معالج با انجام اقداماتی یا از آن پیشگیری میکند و یا اگر قابل پیشگیری نباشد حرکت مفصل را به حالت اولیه آن برمیگرداند.

 

بنابراین یکی از معیارهای یک درمان موفق اینست که دامنه حرکات مفاصل در اندام آسیب دیده به حالات قبل از شکستگی بازگردد

 

حفظ کارکرد عضلات

 

 اندام بدون حرکت بشدت ناکارا است و عامل حرکت در هر اندام عضلات آن هستند. عضلات اندام آسیب دیده بشدت در معرض خطر ضعیف شدن در طول درمان شکستگی قرار دارند. ضعیف شدن این عضلات میتواند با مکانیسم های متفاوتی ایجاد شود.

 

بطور مثال بیماری را در نظر بگیرید که بدنبال شکستگی ناحیه آرنج تحت درمان با گچ گیری قرار گرفته است. در مدتی که اندام وی تا زمان بهبودی در گچ بیحرکت باقی میماند عضلات بازوی وی فعالیتی ندارند پس طبیعی است که بعد از مدتی کم تحرکی دچار ضعف شوند.

 

این ضعف البته تا زمانی که اندام بیمار در گچ قرار دارد خود را نشان نمیدهد ولی بعد از اینکه اندام از گچ خارج شد بیمار متوجه کاهش قدرت بازوی خود نسبت به قبل از شکستگی میشود.

 

بیمار دیگری را در نظر بگیرید که بدنبال شکستگی ساق تحت عمل جراحی با استفاده از میله داخل استخوانی قرار گرفته است. بیمار به علت احساس درد بعد از جراحی توصیه های پزشک معالج را نادیده گرفته و مچ پایش را حرکت نمیدهد.

 

طبیعتا پس از مدتی عضلاتی از ساق که مچ پا را حرکت میدهند به علت کار نکردن دچار ضعف میشوند. این ضعف بخصوص وقتی خود را نشان میدهد که بیمار بعد ار جوش خوردن محل شکستگی میخواهد روی پای آسیب دیده ایستاده و حرکت کند ولی به علت ضعیف شدن عضلات این کار برایش مشکل شده است.

 

پس معیار دیگر یک درمان موفق شکستگی اینست که قدرت عضلات اندام آسیب دیده در حد قبل از آسیب حفظ شوند.

 

جوش خوردن شکستگی

 

 اندامی که استخوان شکسته آن بطور کامل جوش نخورده است بعید است بتواند کارایی قبل خود را بدست آورد. پس یکی از فاکتورهای مهم برگشت کارکرد اندام، جوش خوردن شکستگی است.

 

اندام فقط استخوان و عضله نیست

 عناصر حیاتی مهم دیگر مانند اعصاب و عروق در اندام وجود دارند که کارکرد صحیح آنها برای حفظ کارایی اندام ضروری است. اگر این عناصر براثر ضربه اولیه یا براثر لبه تیز شکستگی دچار آسیب شوند لازم است تا بدرستی درمان شوند تا اندام بتواند فعالیت طبیعی خود را از سر گیرد

 

                                 

در درمان یک اندام شکسته دو هدف مشخص دنبال میشود که وجود آنها لازمه یک درمان موفق است. استخوان به گونه ای جوش بخورد که:

 

·         شکل ظاهری اندام به اندازه های قبل از شکستگی برگردد.

 

·         کارکرد عضو آسیب دیده در کوتاه ترین زمان به اندازه های قبل از شکستگی برگردد.

 

معیار برگشت ظاهر اندام چیست

 

برگشت شکل ظاهری اندام از چند جنبه قابل بررسی است:

     طول اندام نباید کوتاه شود و بعد از جوش خوردن شکستگی باید طول استخوان به اندازه قبل از شکستگی برگردد.

     اندام در محلی که شکسته شده در حالت زاویه دار جوش نخورد. به این معنی که بطور مثال اگر بر اثر شکستگی استخوان به دو قطعه تبدیل شده است این دو قطعه بعد از جوش خودن نسبت به هم کج نباشند و به زبان دیگر امتداد طولی آنها بر یکدیگر منطبق باشد.

     استخوان در محل شکستگی در حالت چرخیده جوش نخورد بطور مثال اگر استخوان ساق در وسط شکسته شود و قطعه ای که به مچ پا نزدیک تر است در حالت چرخیده به خارج جوش بخورد مچ پا و بدنبال آن کف پا هم به خارج میچرخند و مثل پای سالم به طرف جلو قرار نمیگیرند.

 

                                 

توانایی ترمیم و جوش خوردن استخوان در کسی که دچار شکستگی پاتولوژیک شده است وجود دارد و شکستگی های این افراد جوش میخورند گرچه ممکن است این اتفاق با کمی تاخیر صورت پذیرد.

 

تصمیم گیری درمانی برای این شکستگی ها بر حسب محل شکستگی و مقدار جابجایی و دیگر معیارها همانند کسانی است که بدون بیماری زمینه ای دچار شکستگی شده اند.

 

در کیست های استخوانی که دچار شکستگی پاتولوژیک شده اند ممکن است بعد از جوش خوردن شکستگی، کیست بطور خودبخود پر شود. البته ممکن است این اتفاق نیفتد و بعدا برای درمان کیست نیاز به پیوند استخوانی وجود داشته باشد.

 

در صورتیکه شکستگی مرضی در استخوانی که دچار عفونت شده ایجاد شود و آن شکستگی نیاز به عمل جراحی داشته باشد برای فیکس کردن شکستکی نمیتوان از پلاک یا نیل استفاده کرد. تثبیت شکستگی در این موارد با استفاده از اکسترنال فیکساتور انجام میشود.

 

                                 

 

در مواردی که به علت بیماری زمینه ای استخوان به حدی ضعیف شده است که احتمال شکستگی پاتولوژیک قریب الوقوع است پزشک معالج قبل از اینکه شکستگی ایجاد شود استخوان را با پلاک یا نیل (میله داخل استخوانی) تقویت میکند.

ینکه آیا یک شکستگی پاتولوژیک جوش میخورد یا خیر تا حد زیادی وابسته به نوع بیماری است که موجب ضعیف شدن استخوان شده است.

در بیماری هایی که کل سیستم اسکلتی را ضعیف میکنند معمولا شکستگی ها جوش میخورند ولی این جوش خوردن هسته تر از زمان معمول است. در مورد شکستگی های پاتولوژیک در محل تومورهای خوش خیم و کیست های استخوانی هم همین روال وجود دارد.

 در شکستگی های مرضی که بر روی یک عفونت استخوانی یا تومور بدخیم استخوان ایجاد شده اند تا موقعی که بیماری زمینه ای وجود دارد شکستگی یا جوش نمیخورد و یا جوش خوردن آن با تاخیر زیادی همراه است.

یماری های بسیاری وجود ارند که میتوانند استخوان را در حدی ضعیف کنند که دچار شکستگی پاتولوژیک شود. این بیماری ها عبارتند از

 

    عفونت استخوان : مانند استئومیلیت . در استئومیلیت بر اثر فعالیت میکروب در استخوان این بافت بتدریج دچار خوردگی شده و ضعیف میشود و میتواند آنقدر ضعیف شود که بر اثر ضربه کمی دچار شکستگی گردد

 

    استئوپروز : پوکی استخوان به هر دلیلی که ایجاد شود مانند پوکی که در سنین بالا ایجاد میشود و یا پوکی که در اثر بیحرکتی طولانی مدت بوجود میاید میتواند موجب شکستگی مرضی گردد. بعضی بیماری های عمومی بدن مثل پرکاری تیرویید، پرکاری غده فوق کلیوی، پرکاری غده پاراتیرویید، پرکاری غده آدرنال، نارسایی کلیوی و راشیتیسم میتوانند موجب پوکی استخوان و بدنبال آن شکستگی مرضی شوند

    بیماری هایی که میتوانند کل استخوان های بدن را ضعیف کنند مانند استئوژنز ایمپرفکتا، تومورهای منتشر مانند میلوم مولتیپل، بیماری پاژه و دیسپلازی فیبرو میتوانند موجب شکستگی مرضی گردند

 

    تومور های استخوانی : تومورهای استخوانی چه خوش خیم و چه بدخیم میتوانند با ضعیف کردن استخوان موجب شکستگی آن شوند

شایعترین بیماری هایی که بطور موضعی استخوان را ضعیف کرده و مستعد شکستگی پاتولوژیک میکنند تومورهای متاستاتیک هستند.

 

این تومورها معمولا مهره های کمری و قسمت های بالایی استخوان های ران و بازو را گرفتار میکنند ولی میتوان گفت که تقریبا هیچ استخوانی از درگیری این تومورها در امان نیست.

 

کیست های ساده استخوانی هم از علل شایع شکستگی مرضی هستند. شایعترین بیماری که استخوان ها را بطور منتشر ضعیف میکند استئوپروز یا پوکی استخوان است.

 

شکستگی های پاتولوژیک ناشی از پوکی استخوان بیشتر در مهره های کمر، بالای استخوان ران و مچ دست هستند.

 

 

                                 

شکستگی پاتولوژیک Pathologic fracture یا مرضی به شکستگی میگویند که بر اثر وارد شدن ضربه به استخوانی که به هر علتی ضعیف شده ایجاد میشود.

گاهی اوقات استخوان به حدی ضعیف میشود که بدون اینکه ضربه ای به آن وارد شود و صرفا بر اثر نیروهایی که در زندگی روزمره به آن وارد میشود دچار شکستگی میگردد.این نوع شکستگی را پاتولوژیک یا مرضی میگویند.

علائم این شکستگی مانند علایم دیگر شکستگی ها است. البته گاهی بیمار مدتی قبل از اینکه شکستگی ایجاد شود از درد اندام احساس ناراحتی میکرده است و در زمانی مشخص ناگهان شدت درد افزایش پیدا کرده و وی را مجبور به مراجعه پزشکی میکند..

بیماری که استخوان را ضعیف کرده و موجب شکستگی پاتولوژیک یا مرضی در آن میشود ممکن است قبل از ایجاد شکستگی برای بیمار معلوم باشد و یا ممکن است بعد از شکستگی تشخیص داده شود.

 

                                 

این نوع شکستگی که با عناوین دیگری از قبیل March Fracture ( شکستگی ناشی از رژه در ارتش) و Fatigue Fracture (وارد شدن نیروی غیر طبیعی روی استخوان طبیعی) و insufficiency Fracture (وارد شدن نیروی طبیعی روی استخوان ضعیف) هم از آن نام برده می شود هنگامی بروز می کند که نیروی بیش از حدّ ظرفیّت استخوان به طور مکرر در طی هفته ها روی استخوان نرمال و یا نیروی کمتری روی استخوان ضعیف وارد شود.

هر یک از این نیروها به تنهایی باعث شکستگی نمی شوند، ولی جمع آن ها در طی زمان باعث تسلیم شدن استخوان و در نتیجه شکستگی آن می گردد.

این ضایعه در زنان ورزشکار بیش از مردان ورزشکار دیده شده، با افزایش سن ورزشکاران نیز احتمال بروز آن بالا می رود و در نژاد سفید بیش از نژادهای دیگر مشاهده میشود.

علائم شکستگی استرسی استخوان

 

از نظر علائم کلینیکی معمولاً شروع آن با دردی مبهم پس از تمرینات ورزشی و یا رژه رفتن در حین تمرینات نظامی است که شدت آن روز به روز بیشتر می شود تا این که فعالیّت ورزشی ورزشکار را متوقف می کند. در معاینه، درد، قرمزی و تورّم موضعی به چشم میخورد.

تشخیص شکستگی استرسی

 

در رادیوگرافی (عکس برداری ) تصویر جوش خوردگی نسبی را به صورت Periosteal new bone formation with sclerosis (استخوان سازی جدید مجاور غلاف روی استخوان) می بینیم.

این علامت در صورت بروز، در حدود هفته سوم بعد از تروما دیده میشود ولی در حدود ۶۷% موارد رادیوگرافی های اولیّه منفی بوده و نکته مثبتی را نشان نمی دهند.

مهّم ترین یافته ی تکمیلی، Bone Scan (اسکن استخوان) است که در ۷۲-۴۸ ساعت اوّل می تواند مثبت شود و از شش ماه تا دو سال مثبت باقی می ماند.

باید توجّه داشت که در Bone Scan حدود ۵۰% از ورزشکاران، نواحی متعدد جذب بدون علائم کلینیکی دیده می شود. این نواحی مربوط به شکستگی های قبلی هستند که علائم کلینیکی و درد آنها از بین رفته ولی اسکن آن ها همچنان مثبت باقی مانده است. MRI در تشخیص نقش مهمی را ایفا می کند.