Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

این کلمه از دو واژه نورون به معنی سلول عصبی و پاتی به معنی بیمار شدن و آسیب دیدن تشکیل شده است. آسیب دیدن اعصاب در اثر بالا بودن قند خون را "نوروپاتی دیابتی" می‌نامند. این مشکل یکی دیگر از عوارض کنترل نکردن قند خون در بیماران دیابتی است.

شاید دیده باشید دیابتی‌ها از سوزن سوزن شدن و گرفتگی دست‌ها و پاها شکایت دارند که موقتی بوده و متناوبا رخ می‌دهد. این اولین مرحله آسیب اعصاب است (شاخه‌های حسی اعصاب محیطی اولین گروه‌اند که آسیب می‌بینند). به مرور دردها بیشتر و شدیدتر و طولانی‌تر می‌شوند.

فقدان حس در پاها که فرد به طور مکرر به پاهای‌اش آسیب و ضربه می‌زند و متوجه آن نمی‌شود و دچار "پای دیابتی" می‌گردد.

به طور متوسط بیماران دیابتی طی 10 تا 20 سال بعد از شروع بیماری دچار آسیب اعصاب می‌شوند، البته بعضی بیماران بسیار سریع‌تر دچار علایم عصبی می‌شوند و بعضی دیگر اصلا گرفتار نمی‌شوند.

هر چه مدت ابتلا به بیماری دیابت بیشتر باشد و هر چه کنترل دیابت ضعیف‌تر باشد، احتمال آسیب اعصاب و شدت آسیب بیشتر خواهد بود

در اثر بیماری دیابت هر قسمتی از اعصاب محیطی و اعصاب خودکار (سمپاتیک‌ها و پاراسمپاتیک‌ها) می‌تواند آسیب ببیند.

اعصاب خودکار به جاهایی عصب‌دهی می‌کنند که عملکرد غیرارادی دارند، مثل قلب، عضلات صاف احشا و ارگان‌های داخلی بدن و غدد.

اعصاب محیطی هم به اعصابی اطلاق می‌شود که از جمجمه یا نخاع بیرون می‌آیند. اعصابی که از جمجمه بیرون می‌آیند به چشم‌ها، زبان، صورت، گوش‌ها و... می‌روند و اعصابی که از نخاع بیرون می‌آیند به عضلات ارادی بدن عصب‌دهی می‌کنند. اعصاب نخاعی شاخه‌های حسی نیز دارند که حس‌های لمس، حرارت، درد و... را انتقال می‌دهند.

در اثر دیابت رگ های بدن دچار مشکل می‌شوند و در وظیفه خود که خون‌رسانی و تغذیه سلول‌های مختلف است ناموفق عمل می‌کنند و به ‌خاطر این نارسایی، اعصاب آسیب می‌بینند. به‌ علاوه میزان بالای قند خون در آسیب اعصاب دخالت دارد.

کار اعصاب که مختل شود همه چیز به هم می‌ریزد، مثلا معده دچار بی‌حرکتی و تاخیر در تخلیه غذا شده و فرد دچار دل درد و احساس سنگینی معده، تهوع و استفراغ می‌شود.

بروز یبوست یا اسهال، اختلال ریتم طبیعی قلب و بروز علایم قلبی، بی‌اختیاری یا احتباس ادرار به دنبال آسیب اعصاب مثانه و در مردان اختلال نعوظی به دلیل بیماری دیابت ممکن است رخ دهند.

قطعا جایی برای شک وجود ندارد که کنترل دقیق قند خون از ایجاد آسیب اعصاب در بیماران دیابتی جلوگیری می‌کند.

نوروپاتی دیابتی چگونه درمان می شود؟

هدف از درمان رهایی از مشکلات ایجاد شده و پیشگیری از تخریب بیشتر اعصاب است. نخستین گام کنترل قند خون است، زیرا از پیدایش مشکلات جدید و بدتر شدن عوارض قبلی پیشگیری می کند.

1- در مواردی که قرص ها نمی توانند قند خون را به خوبی کنترل کنند، تزریق انسولین معمولا مفید واقع می شود.

2- گاهی قرص هایی که برای درمان افسردگی استفاده می شوند، برای درمان نوروپاتی ناشی از دیابت به کار می روند و دارای اثرات مفید در بهبود کیفیت خواب نیز هستند.

3- هنگام شب می توان از مسکن ها استفاده کرد.

4- برای بهبود عوارض گوارشی پیشنهاد می شود تعداد وعده های غذایی را افزایش دهید و میزان غذای مصرفی در هر وعده را کم کنید. همچنین از مصرف غذاهای پرچربی و پرفیبر پرهیز کنید.

5 - برای جلوگیری از ضعف و سرگیجه، تغییر وضعیت ایستادن و نشستن را آهسته انجام دهید. گاهی برای بهبود ضعف اندام ها ممکن است فیزیوتراپی توصیه شود.

6- به دلیل استعداد ابتلا به عفونت ادراری در مبتلایان به نوروپاتی دیابتی، لازم است مبتلایان به دیابت آب و مایعات بیشتری بنوشند و اگر دچار تکرر ادرار هستند سعی کنند به فواصل منظم، مثلا هر 3 ساعت یک بار ادرار کنند.

فرآوری : نیره ولدخانی

بخش تغذیه و سلامت تبیان

منابع :

هفته نامه سلامت

سایت مرکز تحقیقات غدد ومتابولیسم دانشگاه علوم پزشکی مشهد - زهرا عرفانیان ، کارشناس پرستاری آموزش دیابت

                                 

 

اگر بنا به دلایلی دیسک از قسمت عقبی خود دچار بیرون زدگی یا فتق شود، این قسمت بیرون زده روی نخاع یا رشته های نخاع فشار وارد می کند و سبب بروز درد در ناحیه کمر با انتشار به پاها می شود.مردم به اصطلاح به این بیماری دیسک کمر می گویند که البته اصطلاح درست آن فتق دیسک کمری می باشد. این بیماری، بیماری سیاتیک نیز خوانده می شود.

شایع ترین علت کمردرد در جوامع مختلف فتق دیسک است که بیش از ۹۰ درصد علل کمردردها را تشکیل می دهد. فتق دیسک عمدتاً در سنین ۳۵ تا ۵۵ سالگی رخ می دهد که البته در سنین بالاتر نیز ممکن است دیده شود.

دیسک کمر و پا درد

دیسک کمر نام بیماری نیست بلکه نام عضوی از بدن انسان است. پس این عبارت که "من دیسک کمر دارم" صحیح نیست.همه انسان ها در بین مهره های ستون فقرات خود بافتی دارند که به آن دیسک می گویند. دیسک بافتی به شکل استوانه ای کم ارتفاع است که از جنس ماده ای شبیه غضروف ساخته شده است.

گاهی اوقات به علت فشار ناگهانی که به ستون مهره وارد می شود دیسک از جای خود جابجا شده و به ریشه های عصبی که از آن خارج می شوند فشار وارد می کند. اگر فشاردر ناحیه کمر باشد درد در اندام تحتانی و و دردپا حس می شود و دلیل آن نیز روی ریشه عصبی که به سمت پاها می آید فشار ایجاد می کند.

فشار دیسک کمر موجب تحریک عصب و احساس درد و سوزش در اندام می شود. احساس درد ممکن است همراه با احساس گزگز و بی حسی در پا و درد پا و ساق یا ران باشد.

لزومی ندارد که فتق دیسک کمر همیشه همراه با کمردرد باشد. ممکن است فرد دردی در کمر نداشته باشد ولی درد پا و درد در ناحیه ساق پا یا ساق پا و ران و جود داشته باشد.

در بیماری دیسک کمر گرچه درد پا و درد در ران و ساق پا احساس می شود ولی منشا اولیه درد در ناحیه کمر است. در بسیاری افراد به علت ضعف عضلات ناحیه کمر و شکم، دیسک کمر ضعیف شده و بدنبال آن جابجا می شود و با فشار به اعصاب موجب بروز این دردها می گردد.

 

                                 

 

سوزن سوزن شدن دست و پا 

 

احساس سوزن سوزن شدن دست و یا پا به علت فشار مستمر بر اعصاب، گاهی می تواند خوش خیم و موقتی باشد؛ برای مثال هنگامی که دست خود را موقع خواب زیر سرتان می گذارید و یا پاهای خود را برای مدت طولانی روی هم می اندازید، ممکن است این حالت در شما دیده شود.

 

این سوزن سوزن شدن که معمولا بدون درد است، با برداشتن فشار از روی اعصاب، از بین می رود. 

 

برخی موارد، سوزن سوزن شدن دست ها یا پاها می تواند طولانی‌مدت و شدید باشد و معمولا با علائم دیگری همراه است مثل درد، خارش، بی حسی و ضعف عضلات.

 

در چنین مواردی، سوزن سوزن شدن ممکن است نشانه ای از آسیب عصبی، عفونت باکتریایی یا ویروسی، قرار گرفتن در معرض مواد سمی و بیماری های سیستمیک از قبیل دیابت باشد.