درد ستون فقرات یا درد پشت یکی از شایع‌ترین شکایات از سوی بیماران مراجعه‌کننده به مراکز درمانی است و تقریبا ۹۰ درصد از افراد در طول زندگی خود، درد ستون فقرات را تجربه می‌کنند. ستون فقرات به عنوان بخش اصلی استخوان‌بندی بدن انسان، توانایی چرخیدن و خم شدن را فراهم می‌سازد.

درد ستون فقرات را می‌توان براساس علت ایجادی آن به ۲ دسته تقسیم کرد:

درد مکانیکی یا غیراختصاصی (که ۹۸ درصد دردها را تشکیل می‌دهد) و بیشترناشی از اسپاسم عضلات یا کشیدگی تاندون‌ها و رباط‌هاست.

پرهیز از نشستن در یک وضعیت طولانی، استراحت‌های ۵ دقیقه‌ای در حین کار و هم سطح بودن مانیتور کامپیوتر با چشم‌ها را از عومل پیشگیری از درد ستون فقرات است که حمل کوله‌پشتی و کیف‌های سنگین روی شانه‌ای می‌تواند تا حد زیادی باعث درد شود، بنابراین بهتر است از کیف‌های چرخ‌دار یا کیف‌های دستی استفاده شود و هنگام نشستن یا راه رفتن، اصول سر بالا، شانه‌ها پایین و پشت صاف را فراموش نکرد. همچنین هنگام خوابیدن به پشت باید از بالش کوتاه استفاده کرد و زیر زانوها یک بالش کوتاه قرار داد و در صورت خوابیدن به پهلو ارتفاع بالش در حدی باشد که گردن در وضعیت صاف قرار گیرد و تا حد امکان از خوابیدن روی شکم پرهیزکرد .

   .

اسکولیوز، انحنای جانبی ستون فقرات است که خود آن میتواند موجب کمر درد شود و یا کمر درد موجب پدید آمدن آن شود. چرا که در اسکولیوز تمام بیومکانیک ستون فقرات و حتی اندامها به هم میریزد وموجب وارد آمدن فسار بیش از حد بر عناصر خاصی میشود. در برخورد با هر موردی از اسکولیوز، اولین و مهمترین تصمیم این است که آیا مهره ها دچار دفورمیتی شده اند (اسکولیوز استراکچرال) یا خیر. اگر مهره ها طبیعی باشند، اسکولیوز معمولا به علت یکی از حالات زیر به وجود می آیند: 

1) جبرانی: ناشی از مشکلات بیومکانیکال در پلویس و اندام تحتانی. برای مثال: دیس فانکشن های ساکروایلیاک و خود پلویس، مشکلات بیومکانیکی اندام تحتانی از قبیل صافی کف پا، افزایش یا کاهش زاویه Ant. Version، افرایش یا کاهش زاویه گردن فمور (NSA)، تیبیا تورشن، افزایش یا کاهش زاویه واروس در تیبیا، ژنو والگوم و واروم و ...از قبیل مواردی هستند که میتوانند بر پوسچر ستون فقرات و ایجاد اسکولیوز موثر باشند.

2) اسپاسم یا کوتاهی عضلانی: گاهی اوقات در اثر اسپاسم محافظتی ناشی از درد یا کوتاهی عضلات ناشی از Bad posture در زمان طولانی میتواند موجب بروز اسکولیوز شود.

3) اسکولیوز ناشی از درد: در کمر دردها و دردهای سیاتیک یک طرفه، و به خصوص فتق دیسک کمری با توجه به نحوه بیرون زدن دیسک، بیمار با خم کردن خود به یک طرف، احساس تسکین درد و راحتی میکند. این پوسچر ضد درد در دراز مدت، موجب بروز اسکولیوز میشود. حتی در مواردیکه فعال شدن یک TP را داریم، گاها بیمار با خم شدن به طرف مقابل، احساس کاهش درد میکند.

4) اسکولیوز ناشی از فلج عضلات: این حالت ناشی از فلج شل عضلات ستون فقرات به ویژه پاراورتبرالها ایجاد میشود. معمولا عارضه ای از پولیومیلیت است.

5) اسکولیوز نورپاتیک: به عنوان عارضه ای از نوروفیبروماتوز، فلج مغزی، اسپاینا بایفیدا، سیرنگومیلی، آتاکسی فریدریش و حالات نوروپاتیک دیده میشود. اختلال در عضلات حمایت کننده ستون فقرات مانند بیماریهای مایوپاتیک نیز نوع دیگری از اسکولیوز است.

6) اسکولیوز ایدیوپاتیک: شایعترین و مهمترین نوع اسکولیوز است. چندین مهره در یک یا دو سطح مجزا گرفتار میشوند. در ناحیه قوس اولیه، کاهش حرکت و دفورمیتی چرخشی مهره ها وجود دارد ( زوائد خاری، به سمت تقعر و بادی مهره ها به سمت تحدب میچرخند). در زیر انحنای اولیه، انحنای ثانویه وجود دارد که متحرک است. دفورمیتی و مشکلات پوسچرال با کاهش ارتفاع تنه همراه است (میتوان با جدولهای انتروپومتری آن را ارزیابی کرد) و اغلب اختلال تنفسی نیز وجود خواهد داشت. در موارد شدید، این حالت ممکن است به معلولیت منجر شود. در مواردی که انحنای اولیه بیش از 80 درجه است، امکان دارد کورپولمونل بروز کند. 

هرگاه اسکولیوز در کودک در حال رشد ایجاد شود، ماهیت آن تمایل به پیشرفت و آسیب پیشرونده دارد. پیش آگهی در این حالت بستگی به سن شروع درگیری، سطح درگیر، اندازه و تعداد قوسهای اولیه و نوع اسکولیوز دارد. وقتی کودک به بلوغ اسکلتی برسد، سیر آسیب و پیشرفت ممکن است متوقف شود، اما گاهی در نتیجه تغییر حالت دیسک و ساب لاکسیشن مهره ای ادامه می یابد. به طور کلی هر چه قوس اولیه در سگمانهای بالاتر و بیمار جوان تر باشد، پیش آگهی بدتر می باشد. استثنای قابل توجه این است که در برخی موارد که اسکولیوز در دوران طفولیت بروز میکند، بهبودی خودبخود شروع و ایجاد میشود.

در 25 درصد موارد اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان، سیرنگومیلی وجود دارد. از آنجا که رفع فشار ممکن است، باعث بهبود شود و عدم رفع فشار قبل از سعی در تصحیح یا ثابت کردن به روش جراحی ممکن است به ضایعات نورولوژیک بیانجامد، در تمام موارد بروز اسکولیوز در این گروه سنی، MRI لازم است.

♢ارتباط اسکولیوز و کمر درد

اسکولیوز به طور طبیعی، در ابتدا دردناک نیست. وقتی درد وجود داشته باشد (خصوصا دردی که با مسکن تسکین یابد)، به ویژه در نوجوانان، میتواند نشانه بدخیمی و تومور استخوانی باشد. تغییرات یا بهم ریختگی بیومکانیکی ناشی از اسکولیوز، موجب فشرده شدن یک طرف و کشیده شدن طرف مقابل شود، این حالت به ویژه در حین راه رفتن موجب تخریب مفاصل فاست در سمت تقعر میشود که همین امر میتواند موجب کمر درد شود. به مرور و با تخریب بیشتر این مفاصل و بدشکلی و اسکلروتیک شدن آنها (که در اثر پروسه آرتروز به وجود می آید)، فورامن عصبی باریک شده و موجب فشار روی Nerve root میشود که میتواند باعث بروز درد رادیکولار نیز بشود. ضمنا خود دیسک بین مهره ای در سمت تحدب به دلیل باز بودن فضای بین مهره ای، تمایل به بیرون آمدن و فتق شدن دارد. همین امر هم موجب تخریب مروری یا احتمالا پارگی ناگهانی دیسک در اثر یک فشار ناگهانی میشود که مشکل فتق دیسک نیز اضافه میشود. ضمنا در سمت تقعر به دلیل فشار بیشتر به عضلات احتمال فعال شدن TP عضلات به ویژه کوآدراتوس لومباروم وجود دارد. در سمت تحدب نیز خستگی عضلانی در اثر تمایل برای کار بیشتر در سمت تحدب و کاهش Moment Arm در سمت تقعر اتفاق می افتد، که همین امر موجب خستگی شدید و بروز درد در عضلات سمت تحدب میشود.