مفصل مچ دست میتواند به علل متفاوتی دچار تخریب شود که از مهمترین علل آن بروز آرتریت با مکانیسم های گوناگون است. برای کنترل علائم این بیماری ها که مهمترین آنها درد است از درمان های مختلفی استفاده میشود.
بسیاری از این درمان ها حداقل برای مدتی سودبخش هستند ولی بعد از مدتی
ممکن است شدت تخریب مفصل و درد و ناراحتی های ناشی از آن به حدی برسد که هیچ روش درمانی
دیگر بجز خشک کردن مفصل ثمربخش نباشد
.
مهم ترین راه در درمان این بیماری اجتناب از انجام کارهایی است که فشار بع عصب اولنار در مچ دست را بیشتر میکند. اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین و ممانعت از فشار اجسام به سطح کفی مچ دست میتواند در کاهش علائم بیماری موثر باشد.
گاهی اوقات استفاده کوتاه مدت از اسپلینت ممکن است به کاهش یا رفع علائم بیماری کمک کند. اینکه بدانیم در حین انجام کار مثلاً در حین تایپ کردن مچ دست را باید چگونه نگه داریم تا کمتر به عصب آلنا فشار وارد شود ممکن است به بهبود بیماری کمک کند.
در مواردی که انجام اقدامات ذکر شده نتواند علائم بیمار را کاهش دهد از عمل جراحی استفاده میشود.
در حین جراحی عاملی که موجب فشار به عصب میشود برداشته میشود. معمول ترین راه درمان پاره کردن رباطی است که در سقف کانال گویان قرار داشته و روی عصب اولنار را میپوشاند. با قطع این رباط فشار از روی عصب برداشته میشود. بعد از عمل جراحی ممکن است چند ماه صبر لازم باشد تا عملکرد عصب دوباره به حالت اولیه خود برگردد. در این مدت بیمار باید تحت نظر پزشک و فیزیوتراپ حرکات و نرمش های خاصی را انجام دهد.
همانطور که گفتیم علامت اصلی بیماری بیحس و سوزن سوزن شدن در انگشت کوچک دست و نصف خارجی انگشت انگشتری است. البته گاهی ضعف عضلات کف دست هم بوجود میاید. ممکن است درد وجود داشته باشد.
بتدریج که بیماری پیشرفت میکند انجام کارهایی مانند باز کردن در بطری، نگه داشتن اجسام، تایپ کردن، نواختن موسیقی و انجام دیگر کارهای ظریف با انگشتان دست مشکل میشود. ممکن است پوست انگشت کوچک دست خشک تر از معمول شود.
در مراحل شدید بیماری ممکن است بعضی از عضلات دست لاغر شوند. گاهی زدن ضربه های ملایم با انگشت بر روی مچ دست ممکن است موجب حس گزگز در انگشت کوچک دست شود.
پزشک معالج معمولاً فعالیت اعصاب دست را با گرفتن نوار عصبی دست بررسی میکند. انجام ام آر آی ممکن است نشان دهد که چه عاملی موجب فشار به عصب در مچ یا کف دست شده است. سی تی اسکن هم میتواند تغییرات استخوانی را که موجب فشار به عصب میشوند مشخص کند.
آیا بیحسی انگشت کوچک دست من به علت سندرم تونل اولنار است
سندرم یا نشانگان تونل اولنار
Ulnar tunnel syndrome بیماری است که علامت عمده آن بیحس و سوزن
سوزن شدن در انگشت کوچک دست و نصف خارجی انگشت انگشتری و کاهش قدرت انگشتان دست و توانایی
دست در انجام حرکات ظریف است. این بیماری به علت تحت فشار قرار گرفتن عصب اولنار در
ناحیه کانال گویان یا تونل گویون Guyon’s canal است
.
علت سندروم تونل اولنا
عامل اصلی بوجود آورنده این بیماری فشار به عصب اولنار است. این فشار موجب میشود عملکرد حسی یا حرکتی عصب دچار اختلال شود. بیماری بیشتر در کسانی دیده میشود که از مچ دست خود کار زیادی میکشند و به آن فشار زیادی وارد میکنند. بخصوص انجام کارهایی که در آنها مچ دست مدت های زیادی در حالت فلکشن ( خم به سمت کف دستی) است موجب بروز این بیماری میشود.
فشار ممتد بر روی سطح کفی مچ دست میتواند عصب را تحت فشار قرار دهد. در ورزش هایی مانند دوچرخه سواری و یا وزنه برداری این فشار ها به مچ وارد میشوند. در کسانی که از چکش های بادی استفاده میکنند لرزش زیاد مچ دست میتواند موجب بروز این بیماری شود.
در مواردی ممکن است وجود یک بافت اضافه در محیط تنگ کانال گویان موجب فشار به عصب شود. بطور مثال وجود کانگلیون ( نوعی تومور بافت سینوویال) و یا آنوریسم (اتساع موضعی یک رگ) در نزدیکی کانال گویان میتواند عصب را فشرده و موجب بروز علائم شود
شکستگی قسمتی از استخوان همیت یا چنگکی ( شکسته شدن هوک یا چنگگ استخوان
همیت) هم میتواند موجب فشار به عصب در حین عبور از کانال گویان باشد
.
جراحی سندروم کانال کارپ مانند هر جراحی دیگر میتواند با عوارض احتمالی همراه باشد که مهمترین آنها عبارتند از
عوارض بیهوشی : این عوارض میتواند بصورت حساسیت به داروهای بیهوشی یا بیحسی و یا مشکلاتی برای ریه یا قلب باشد
عفونت : عفونت میتواند در محل شکاف جراحی ایجاد شود. بروز علائمی مانند درد مچ دست که با داروی مسکن بهبود نمیابد، ترشح بدبو از محل زخم جراحی، گرما و قرمزی و تورم در محل زخم جراحی، خروج خون روشن از محل زخم و یا تب و لرز میتوانند نشانه عفونت باشند. با دیدن این علائم باید در اسرع وقت به پزشک معالج مراجعه کرد
حساسیت در محل زخم جراحی : بعضی بیماران تا ماهها بعد از جراحی از درد و حساسیت در پوست محل جراحی شاکی هستند. این حساسیت معمولا در شش ماه اول بعد از جراحی بتدریج از بین میرود
ایجاد بافت اضافه : گاهی اوقات در محل جراحی بافت اضافه زیادی درست شده و حتی این بافت اضافه ممکن است از سطح پوست برجسته تر شود. ایجاد این بافت میتواند با درد همراه بوده و ممچنین میتواند موجب محدودیت حرکتی در مچ دست و یا احتمالا چسبیدن تاندون ها و عصب مدیان به هم شود. در صورت بروز این عارضه ممکن است بیمار نیاز به انجام جراحی مجدد داشته باشد.
مشکلات حسی : ممکن است بعد از جراحی – بخصوص وقتی عصب تحت فشار شدیدی بوده است- بیمار در پوست دست و انگشتان احساس سوزن سوزن شدن بکند. این مشکل معمولا خود بخود و بعد از مدتی خوب میشود. در مواردی که بیماری مزمن شده و عضلات ناحیه تنار لاغر و آتروفی شده باشند ممکن است بعد از جراحی بازگشت حس و حرکت بصورت کامل ایجاد نشود
ضعف مچ دست : در چند ماه اول بعد از جراحی به علت درد و تورمی که در ناحیه جراحی وجود دارد قدرت مشت کردن در مچ دست قدری کاهش میابد ولی این وضعیت معمولا بعد از گذشت ۴-۲ ماه بهبود میابد
قطع ناکامل رباط : گاهی اوقات در حین جراحی بخصوص جراحی بسته با آندوسکوپ ممکن است جراح نتواند رباط عرضی مچ دست را بطور کامل باز کند. در این موارد ممکن است فشار بر روی عصب مدیان کاملا رفع نشده و علائم بیمار بعد از جراحی هم باقی بماند. در این موارد ممکن است نیاز شود تا جراحی مجددا انجام گردد.
جراحی معمولا با بیهوش کردن بیمار و یا بیحسی موضعی کل اندام فوقانی صورت میگیرد. جراحی میتواند به دو روش باز و بسته انجام شود.
در روش باز پزشک جراح ابتدا شکافی طولی به طول ۵-۳ سانتیمتر در جلوی مچ دست ایجاد میکند. در زیر پوست و پس از باز کردن فاشیای کف دستی، رباط عرضی مچ دست بصورت یک نوار کلفت و سفید نمایان میشود.
سپس جراح با قیچی یا تیغ جراحی این رباط را قطع کرده و در زیر رباط عصب مدیان نمایان میگردد. با این کار فضای بسته کانال که بصورت یک حلقه بسته دور تا دور عصب را گرفته و آن را فشار میدهد به یک فضای باز تبدیل میشود.
باز شدن این فضا موجب افزایش حجم آن و در نتیجه کاهش فشار درون آن میگردد و با کاهش فشار بر روی عصب علائم بیماری از بین خواهد رفت. در پایان جراحی، پزشک فقط پوست را بخیه زده و پانسمان حجیمی را بر روی زخم قرار میدهد.
بیمار در همان روز جراحی میتواند از بیمارستان مرخص شود. بتدریج و در طی هفته های بعد از جراحی فاصله بین لبه های باز شده رباط عرضی مچ دست به توسط بدن با بافتی شبیه به رباط پر میشود.
این کار موجب بسته شدن مجدد رباط میگردد ولی در این وضعیت جدید طول رباط افزایش پیدا کرده و در نتیجه فضای درونی کانال هم گشادتر شده است.
در روش بسته که با آندوسکوپ صورت میگیرد ابتدا پزشک جراح شکاف کوچکی را در ناحیه مچ دست ایجاد کرده و سپس وسیله ای به نام آندوسکوپ که شبیه به آرتروسکوپ است را از طریق آن شکاف وارد مچ دست کرده و به درون کانال کارپ میرود.
وی تمام مسیر کانال کارپ و عصب مدیان و رباط عرضی را با آندوسکوپ میبیند و سپس با استفاده از چاقوی مخصوصی که از کنار آندوسکوپ عبور میدهد رباط عرضی را قطع میکند.
آندوسکوپ کمک میکند تا جراح در حین انجام این عمل آسیبی به عصب مدیان و تاندون ها نرساند. در پایان جراحی شکلف پوسی کوچک مچ دست بخیه میشود.
بعد از جراحی سندورم کانال کارپ
معمولا بعد از جراحی به بیمار توصیه میشود
مچ دست خود را بالا تر از سطح قلب نگه دارد تا ورم نکند
محل جراحی را سرد کند تا از افزایش تورم جلوگیری کند
انگشتان دست را چند بار در روز و هر بار ده مرتبه جمع و باز کند
آرنج و شانه خود را مرتبا حرکت دهد
به پانسمان دست نزند تا اولین ویزیت بعد از جراحی پزشک آن را باز کند
بخیه های جراحی معمولا ۱۴-۱۰ روز بعد خارج میشوند. به بیمار توصیه میشود تا شش هفته مچ دست خود را محکم مشت نکند. بعضی از جراحان بعد از باز کردن بخیه بیمار را به فیزیوتراپ ارجاع میدهند.
فیزیوتراپی میتواند به بیمار کمک کند تا حرکات مچ دست را بهتر انجام داده
و درد احتمالی بیمار را کاهش میدهد. فیزیوتراپ به بیمار یاد میدهد که چگونه با ماساژ
ملایم محل جراحی سوزش و حساسیت پوستی آن ناحیه را کم کند. همچنین از مالش اجسامی که
سطوحی با زبری متفاوت دارند بر روی محل جراحی سعی میکند تا این حساسیت را کاهش دهد
.
در مراحل اولیه بیماری، استفاده کردن از مچ بند طبی که با داشتن یک آتل فلزی محکم در درون آن باعث بیحرکتی نسبی مچ دست می شود به درمان کمک میکند .
درصورتیکه بیمار به این روش درمانی پاسخ مناسبی نداد پزشک معالج با استفاده از تزریق کورتیکواستروئید در درون کانال کارپ سعی در کاهش تورم درونی آن و درمان بیماری میکند. تزریق در داخل کانل کارپ ممکن است همراه با یک دوره گچ گیری باشد.
در صورتیکه این درمان هم موثر واقع نشود پزشک از عمل جراحی استفاده میکند. در عمل جراحی رباط عرضی مچ دست پاره میشود تا به این وسیله فشار درون کانال مچ دستی کاهش یابد.
این عمل جراحی را میتوان به صورت باز و با شکاف دادن پوست و با به روش آندوسکوپی انجام داد. در روش آندوسکوپی لوله ای از طریق شکاف کوچکی در مچ دست به زیر پوست فرستاده شده و از طریق آن رباط عرضی مچ دست شکاف داده میشود.
در صورت عدم درمان مناسب و به موقع این بیماری، بتدریج فشار برروی عصب
میانی بیشتر شده و در نهایت باعث بروز عوارض غیر قابل برگشت می شود
.
پیشگیری از عود
مجدد این بیماری با خودداری از فعالیت زیاد در مدت کوتاه و توزیع کارها در زمان طولانی
تر، خودداری از قرار دادن دست و مچ دست درحالت خیلی خم در هنگام کارکردن مثلا هنگام
استفاده از کیبورد یا ماوس کامپیوتر امکانپذیر است
.
سندروم تونل کارپ در اثر فشار به عصب میانی یا مدیان median nerve در کانال مچ دست بوجود می آید. علائم این بیماری عبارتست از سوزن سوزن شدن ، گز گز و بی حسی در نوک انگشتان. این علائم بیشتر در انگشتان اشاره و میانی ظاهر می شود و در ابتدا بدنبال فعالیت ایجاد میگردد اما بتدریج در هنگام استراحت نیز حس می شود.
از علائم سندروم کانال کارپ تشدید علائم در شب ها است. بیمار چند ساعت بعد از شروع خواب با احساس بی حسی و گزگز انگشتان از خ
واب بلند می شود و با تکان دادن مچ دست و چند بار مشت و باز کردن انگشتان بتدریج علائم برطرف می شود.
علائم دیگر بیماری عبارتند از: گز گز انگشتان هنگام مکالمه با تلفن وقتی با دست گوشی تلفن را در دست می گیرند و هنگام گرفتن چادر با دست در زیر چانه.
با پیشرفت بیماری به علت کم شدن حس نوک انگشتان بخصوص در انگشتان سبابه و شست فرد در برداشتن اجسام سبک و ظریف دچار مشکل شده و اشیاء از دست وی میافتند. مثلا در حین شستن ممکن است ظرف ها از دست وی بیفتند.
بالاخره با پیشرفت بیماری کاهش دائمی حس انگشتان دست و لاغر شدن عضلات برجسته کف دست ایجاد می شود. در این حالات عضلات ناحیه تنار که در کف دست و در نزدیکی شست قرار دارند ضعیف و لاغر میشوند.
شیوع سندروم تونل کارپ در خانم ها بیشتر بوده و ۵ برابر آقایان است. بیماری بیشتر در سنین بین ۳۰ و ۶۰ سال دیده میشود اما بخصوص در حوالی سن یائسگی در خانم های خانه دار بیشتر دیده میشود.
سندروم کانال کارپ در افرادی که کارهای تکراری با دست دارند نظیر کسانی که تایپ انجام می دهند یا شغل فنی با حرکات مکرر دست و انگشتان دارند بیشتر دیده می شود. این بیماری در زمان بارداری خانم ها نیز شایع است اما معمولا بعد از پایان بارداری بهبود می یابد.
در اکثر بیماران، مشکل زمینه ای وجود ندارد اما در پانزده درصد موارد بیماری زمینه ای مثل دیابت ، بیماریهای تیروئید یا سابقه شکستگی درمچ دست دیده میشود.
تشخیص های دیگری که برای این علائم مطرح است چیست
اگر چه دیدن تمام علائم ذکر شده می تواند تشخیص سندروم کانال کارپ را
مطرح نماید اما ممکن است علائم مشابهی در آرتروزهای گردنی ، دنده گردنی یا بیماریهای
هورمونی دیده شود . گرفتن نوار عصبی به قطعی شدن تشخیص کمک میکند
.
نشانگان تونل مچ دست یا سندرم کانال کارپ چگونه ایجاد میشود
سندروم تونل کارپ یا کانال مچ دستی بیماری است که به علت فشار به عصب مدیان هنگام عبور از درون تونل مچ دستی ایجاد میشود.
در مچ دست مجرا و تونلی وجود دارد که به آن کانال کارپ یا تونل مچ دستی میگویند. در یک طرف این تونل استخوانچه های مچ دست قرار گرفته اند. ترتیب قرار گرفتن این استخوانچه ها بصورتی است که شکل یک قوس یا هلال یا ناو را بوجود میاورند.
به دو طرف این قوس یا هلال یک رباط یا نوار بافتی محکم متصل شده که به آن رباط عرضی مچ دست Transverse carpal ligament میگویند.
ترکیب این دو ساختمان یعنی از یک طرف مجموعه استخوانچه های مچ دست و از طرف دیگر رباط عرضی مچ دست یک کانال یا تونل را میسازد. از درون این کانال ۹ تاندون خم کننده انگشتان دست و عصب مدیان یا میانی عبور میکنند.
این تاندون ها و عصب از ساعد پایین آمده و از داخل تونل عبور کرده و به کف دست میرسند. عصب مدیان سپس در کف دست به شاخه هایی تقسیم شده و حس کف دستی انگشتان شست وسبابه و میانی و نیمه خارجی انگشت انگشتری و همچنین حرکات عضلات ناحیه تنار را تامین میکنند.
عصب مدیان یک عصب حسی و حرکتی است. این عصب مسئول حس دادن به انگشتان شست و سبابه و میانی و نیمی از انگشت انگشتری و حس کف دست است.
این عصب همچنین موجب تحریک عضلات برجستگی تنار میشود. برجستگی تنار در کف دست و در مجاورت انگشت شست بوده و حاوی عضلاتی است که شست را حرکت میدهند.
گاهی اوقات بنا به عللی فضای درونی این کانال تنگ میشود. بطور مثال وجود یک تومور یا کیست در درون کانال میتواند فضای آن را تنگ کند و یا بد جوش خوردن یک شکستگی مچ دست میتواند موجب تغییر شکل استخوان شده و فضای کانال را تنگ کند. ولی در غالب اوقات علت کاهش فضا تورم تاندون ها خم کننده انگشتان و غلاف اطراف آنها است که از درون این فضا عبور میکنند.
این تاندون ها میتوانند به علت حرکات مکرر و مداوم مچ دست و انگشتان متورم
شوند. کارهایی مانند تایپ زیاد و یا استفاده زیاد از پیانو میتوانند موجب بروز علائم
سندورم کانال کارپ شوند. گاهی اوقات تورم تاندون ها و غلاف آنها به علت تغییرات هورمونی
است که در دوران بارداری یا یائسگی برای بیمار
ایجاد میشود
.
گانگلیون توده خوش خیم و بی ضرری است و در بسیاری اوقات خودبخود خوب میشود پس معمولا نیازی به درمان ندارد و پزشک به بیمار اطمینان میدهد که توده مشکلی برای وی ایجاد نخواهد کرد. در صورتی که گانگلیون دردناک باشد استفاده از بریس های مچ دست میتواند به رفع درد کمک کند.
بعضی درمان ها بصورت سنتی انجام میشوند مانند ضربه ناگهانی به توده و ترکاندن آن و یا گذاشتن یک سکه روی توده و بستن آن. تاثیر این درمان ها مشخص نیست. درمان های دیگری مانند خارج کردن مایع کیست با سوزن و تزربق کورتیکوستروئید در درون کیست هم وجود دارد.
در همه درمان های ذکر شده احتمال عود توده وجود دارد. مطمئن ترین درمان با کمترین احتمال عود درمان جراحی است. این جراحی در صورتی که با بیهوشی عمومی انجام شود احتمال عود کمتری در مقایسه با جراحی با بیحسی موضعی دارد.
روش دیگر برداشتن کیست با روش آرتروسکوپی است که زخم محل جراحی در این روش کوچکتر از روش های جراحی سنتی است. در تمام روش های ذکر شده کل کیسه بافتی که توده را درست کرده است همراه با مایع درون آن یکجا از بدن خارج میشود.
