Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

اصطلاح درد استخوان دنبالچه اشاره به وجود درد و سایر مشکلات مربوط به آن در ناحیه دنبالچه دارد. هر چند ایجاد این مشکل می تواند از سن افراد و با جنسیت های مختلف تاثیر پذیرد، اما معمولاً این مشکل در سنین 40 سالگی مشاهده می شود و امکان مشاهده آن در زنان 5 برابر بیشتر از مردان است.

 

دنبالچه آخرین بخش ستون فقرات است و درست زیر استخوان خاجی قرار دارد. دنبالچه از 3 تا 5 استخوان کوچک تشکیل شده که به جز اولین استخوان آن، معمولاً به یکدیگر جوش خورده اند. بخش جلوی دنبالچه کمی انحنا دارد و بخش عقب آن کمی کوژ یا محدب می باشد. عصب پنجم نیز می تواند در بخش دنبالچه وجود داشته باشد و این ناحیه می تواند ماهیچه سرینی بزرگ و عضلات دنبالچه و نیز عضلات مقعد را به یکدیگر متصل کند.

 

تشخیص

 

یکی از اهداف اولیه بررسی علت ایجاد درد دنبالچه، تشخیص ابتلای احتمالی فرد به بیماری هایی مثل سرطان است که می تواند باعث ناراحتی وی شده باشد. با وجود نادر بودن این شرایط، لازم است بطور دقیق این وضعیت بررسی شود. به این منظور می توان از عکس برداری رادیولوژی، اسکن CAT، اسکن MRI و کولونوسکوپی استفاده کرد.هنگام تصمیم گیری درباره روش درمان درد دنبالچه ، مهم است که درد ناحیه دنبالچه بطور دقیق از درد ناحیه کمر یا سایر مواردی که ممکن است ارتباطی به دنبالچه نداشته باشند، مجزا گردد.

 

در این حالت، همواره احتمال دارد سایر مشکلات باعث ایجاد ناراحتی برای فرد در زمان نشستن شده باشد، اما بر طرف کردن این مشکلات به روش های درمانی دیگر غیر از روش های مورد استفاده برای درمان درد دنبالچه نیاز دارد.در اکثر موارد آزمایش های عادی نمی توانند علت درد دنبالچه را مشخص کنند. به این منظور برای تشخیص علت درد باید از سایر آزمایش ها استفاده کرد. به این ترتیب برای تشخیص علت درد از تزریق به ناحیه دنبالچه بیمار استفاده می شود.

                                 

درد استخوان دنبالچه یا درد کوکسیکس، عارضه‌ای نسبتاً نادر و تقریباً ناشناخته است که می‌تواند در پایین‌ترین قسمت ستون فقرات که کوکسیکس یا دنبالچه نام دارد باعث ایجاد دردهای مزمن شود. درد دنبالچه به شکل یک درد موضعی احساس می‌شود و عموماً هنگام نشستن یا انجام هر فعالیتی که باعث فشار آمدن به پایین‌ترین قسمت ستون فقرات گردد بدتر می‌شود.این عارضه در خانم ها بیشتر از مردان شایع است، و معمولاً به دلیل آسیب موضعی (مانند زمین خوردن) یا زایمان رخ می‌دهد. در موارد نادری نیز، وجود تومور یا عفونت می‌تواند باعث درد دنبالچه شود. می‌توان با رعایت کردن نکاتی از بروز درد دنبالچه پیشگیری کرد.

 

راه‌ها و روش‌های درمان درد دنبالچه

 

روش های غیر جراحی موجود برای درد دنبالچه شامل مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs) شامل ایبوپروفن و سایر داروهای مسکن مانند آن، حداقل کردن زمان نشستن، نرم کردن مدفوع، استفاده از بالش دنبالچه و نیز ایجاد تغییر در وضعیت قرارگیری بدن، یخ درمانی در مراحل اولیه درمان و سپس استفاده از گرما درمانی مرطوب در روزهای بعد، درمان با استفاده از امواج مافوق صوت و نیز استفاده از روش های درمان دستی مثل ماساژ است.

 

دارو درمانی

 

تزریق مواد بی حسی به دنبالچه می تواند باعث کاهش درد دنبالچه برای چند هفته شود. در این حالت می تواند از بعضی داروهای ضد افسردگی و ضد صرع استفاده کرد.

 

فیزیوتراپی

 

متخصص فیزیوتراپی می تواند به شما تکنیک های ریلکس کردن عضلات کف لگن را آموزش دهد که برای مثال از این روش ها می توان از نفس کشیدن عمیق و ریلکس کردن کامل عضلات کف لگن در هنگام ادرار و مدفوع نام برد.

 

امواج مافوق صوت

 

فیزیوتراپی با امواج مافوق صوت می تواند نقش مفید در کاهش درد دنبالچه داشته باشد.

 

حرکات کششی

 

کشیدن آرام رباط های متصل به دنبالچه می تواند برای کاهش درد دنبالچه مفید باشد. برای انجام این کار می توان از خدمات یک متخصص فیزیوتراپی یا متخصص درمان دستی یا سایر افراد متخصص در این زمینه استفاده کرد و نکات و دستورالعمل های مربوط به نحوه انجام صحیح این حرکت ها را فرا گرفت.

 

تزریق

 

تزریق به استخوان دنبالچه شامل وارد کردن یک داروی استروئیدی (داروی ضد التهاب قوی) با هدایت عکس رادیولوژی (فلوئورسکوپی) به استخوان برای کاهش التهاب ایجاد شده است. برای بیمارانی که نمی توانند از تزریق های استروئید استفاده کنند، تزریق پلاسمای غنی شده (PRP) می تواند مفید باشد یا می توان از روش های هدایت عصبی استفاده کرد. به هر حال تزریق به دنبالچه می تواند برای تشخیص علت مشکل نیز انجام شود. در این حالت اگر مقدار کمی از داروی بی حسی در دنبالچه با داروی استروئیدی تزریق شود و درد بیمار در نتیجه آن از بین برود، آنگاه می توان متوجه شد درد مربوط به اعصاب عقب دنبالچه است. به این ترتیب می توان با استفاده از روش های مناسب، کاهش درد بلند مدت تری را برای بیمار ایجاد کرد.

                                 

در ستون فقرات کمری شبکه پیچیده و به‌هم‌ پیوسته‌‌ای از عضلات، عصب‌ها، استخوان‌ها، دیسک‌ها و تاندون‌ها وجود دارد، که ایجاد اشکال در هر یک از این ساختارها باعث بروز درد پایین کمر می‌شود. منابع اصلی درد پایین کمر عبارتند از:

•    تحریک شدن ریشه‌های عصبی بزرگ موجود در پایین کمر که به پاها می‌روند.

•    تحریک شدن عصب‌های کوچکتری که حس و حرکت پایین کمر را تأمین می‌کنند.

•    کشیدگیِ جفت عضلات بزرگ پایین کمر  (عضلات راست کننده ستون فقرات)

•    آسیب‌دیدگی استخوان‌ها، رباط‌ها یا مفاصل

•    تخریب یک دیسک بین مهره‌ای

 

تحریک یا بروز اشکال در هر یک از این ساختارها می‌تواند باعث بروز درد پایین ستون فقرات و یا دردی شود که به سایر بخش‌های بدن منتشر شده یا در آن‌ها احساس می‌شود. بسیاری از مشکلات پایین کمر باعث اسپاسم عضلات کمر نیز می‌شوند که می‌تواند درد و ناتوانی شدیدی ایجاد کند. درد در پایین کمر عارضه بسیار شایعی بوده و از نظر علائم و شدت بسیار متنوع است. یک کشیدگی ساده عضلات پایین کمر می‌تواند آن‌قدر دردناک باشد که شخص را به اورژانس بکشاند، در حالی که ممکن است تخریب دیسک  تنها باعث یک ناراحتی مقطعی و ملایم شود. اولین گام برای کاهش مؤثر درد، شناسایی علائم و انجام یک تشخیص طبی است که بتواند دلایل زمینه‌ای درد را نیز دقیقاً مشخص کند.

 

علائم درد پایین کمر

 

درد پایین کمر یکی از دردهای شایع بین افراد بزرگسال است. علائم شدید و یا درد معمولا پس از فعالیت، حرکت ناگهانی و یا بلند کردن یک جسم سنگین شروع می شود. این علائم درد کمر شامل ترکیبی از موارد زیر است:

 

·         اختلال در حرکت که می تواند به اندازه ای شدید باشد که از راه رفتن یا ایستادن جلوگیری کند.

·         درد در اطراف کشاله ران، باسن و یا قسمت بالایی ران احساس می شود، اما به ندرت تا زیر زانو امتداد دارد.

·         درد پایین کمر معمولا به سمت دردهای تیر کشنده و خسته کننده تمایل دارد.

·         این درد قادر است به اسپاسم های عضلانی که می تواند شدید باشد، منجر شود.

·         درد با لمس شدید می شود.

                                 

تعریف: درد عضلات یا فقرات ناحیه تحتانی کمر را اصطلاحا Low B.P یاکمر درد می نامند.

کمردرد معمولادراثراسپاسم عضلات بزرگ حمایتی ستون فقرات پدید می آید. هرگونه آسیب به کمرمی تواند باعث پیدایش این اسپاسم شود. درد ناشی ازکشیدگی عضلات معمولا درمحدوده کمر است اما بعضا به باسن وبالای ران منتشر می شود.

شروع درد میتواند ناگهانی باشد ویاطی چند ساعت بعد از فعالیت یاآسیب پدید آید. اغلب علت مشخص مشاهده نمی شود.

اغلب کمردرد ها خود به خود خوب خواهند شد.

علل شایع:

۱) کشیدگی عضلانی

۲) درد مبهم عضلات ناشی از عفونتهای ویروسی

۳) قاعدگی یاسندرم قبل از قاعدگی

۴) نشستن طولانی مدت در فردی که مستعد کمردرد میباشد.

۵) آرتریت (التهابات مفصلی)

۶) وضعیت بد بدن

۷) انحنای غیر طبیعی ستون فقرات

۸) درد های غیر اختصاصی کمر

علل کم شایع اما خطرناک:

۱) عفونت مثانه

۲) اندومتریوز

۳) کانسر تخمدان

۴) کیستهای تخمدانی

۵) فشار روی ریشه های عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی یا دیسک کمری

۶) پارگی دیسک بین مهره ای

 

 

 

                                 

 

مچ پای آسیب دیده دردناک، متورم، واحتمالا دچارخونمردگی یا کبودی است وممکن است هنگام لمس ،گرم باشد. ممکن است مچ پای آسیب دیده را نتوان  به اسانی حرکت داد ویا حتی در ابتدای آسیب، امکان ایستادن وجود نداشته باشد.

 ممکن است در  هنگام پیچ خوردن مچ پا، احساس پارگی و برامدگی به طرف بیرون داشته باشید. این بدان معنی است که رباطها بطور کامل شکاف برداشته یا پاره شده اند. این نوع کشیدگی و آسیب شدیدترین نوع است و اگر مچ پا ورم زیادی دارد و توانائی ایستادن مشکل شده باید به پزشک مراجعه شود.

پزشک  متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در معاینه، به ارامی پا را لمس کرده و حساسیت استخوانها را بررسی مینماید. از دیگر مواردی که در معاینه به ان توجه می شود، توانائی ایستادن است. پس از بررسی کامل ،پزشک ممکن است که گرافی(عکس ساده) x-ray  یا سایر عکسبرداری ها درخواست نماید.

 

                                 

اکثریت قریب به اتفاق درد پایین کمر ناشی از علل مکانیکی است. در بسیاری از موارد درد پایین کمر با اسپوندیلوز (آرتروز ستون فقرات) در ارتباط است؛ اسپوندیلوز اصطلاحی است که به انحطاط کلی ستون فقرات اشاره دارد. انحطاط ستون فقرات به معنی سائیدگی و استهلاک است که در مفاصل، دیسک‎‌ها و استخوان‌های ستون فقرات افراد مسن رخ می‌دهد. برخی از نمونه‌های علل مکانیکی درد در پایین کمر عبارتند از:

 

رگ به رگ شدن و ضربه دیدن: علت حادترین موارد کمر درد، رگ به رگ شدن و ضربه دیدن آن است. رگ به رگ شدن به دلیل کشیده شدن بیش از حد یا پاره شدن رباط‌ها رخ می‌دهد. ضربه دیدن نیز باعث پارگی تاندون‌ها یا عضلات می‌شود.

 

فتق یا گسستگی دیسک‌ها(دیسک کمر): این عارضه زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌های بین مهره‌ای تحت فشار قرار می‌گیرند و در نتیجه بیرون می‌زنند و یا گسیخته می‌شوند؛ این فتق یا گسستگی باعث درد پایین کمر می‌شود.

 

سیاتیک: سیاتیک نوعی رادیکولوپاتی است که به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک رخ می‌دهد. سیاتیک عصب بزرگی است که از باسن شروع می‌شود و تا پایین ساق پا کشیده شده است. این فشار باعث دردی مانند وارد آمدن یک شوک و یا سوزش قسمت پایین کمر می‌شود که با درد باسن و ساق پا نیز همراه است و گاهی اوقات پا را نیز درگیر می‌کند.

 

اسپوندیلولیستزی یا سر خوردن مهره‌ها: وضعیتی است که در آن یکی از مهره‌های پایین ستون فقرات از جای خود می‌لغزد و به عصب‌هایی که در خارج از ستون فقرات قرار دارند فشار وارد می‌کند.

 

وارد آمدن یک ضربه:‌ ضربه می‌تواند ناشی از ورزش کردن، تصادف با اتومبیل و یا افتادن روی زمین باشد؛ ضربه به تاندون‌ها، رباط‌ها و یا عضلات آسیب وارد می‌کند و منجر به درد پایین کمر می‌شود.

 

تنگی کانال نخاعی: عارضه‌ای است که در آن ستون فقرات باریک است؛ این باریک بودن به نخاع و عصب‌ها فشار وارد می‌کند که می‌تواند در هنگام راه رفتن باعث درد یا بی‌حسی کمر، و در درازمدت منجر به ضعف ساق پا و اختلال حس شود.

 

اختلالات اسکلتی: ازجمله این اختلالات عبارتند از: اسکولیوز (یک نوع کجی ستون فقرات است که معمولاً تا زمان میان‌سالی باعث کمر درد نمی‌شود)؛ گودی کمر (یک قوس غیرطبیعی برجسته در پشت کمر)؛ و سایر ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات.

 

دیگر علل اساسی که افراد را مستعد درد پایین کمر می‌کند عبارتند از:

 

بیماری‌های التهابی مفاصل: بیماری‌هایی مانند آرتریت شامل آرتروز، آرتریت روماتوئید و همچنین اسپوندیلیت (التهاب مهره‌های ستون فقرات) نیز می‌توانند علت درد پایین کمر باشند. به اسپوندیلیت، اسپوندیلوآرتریت یا آرتروز ستون فقرات (اسپوندیلوآرتروپاتی) نیز گفته می‌شود.

 

پوکی استخوان: پوکی استخوان یک بیماری متابولیک استخوان است که با یک کاهش پیش‌رونده در تراکم و قدرت استخوان شناخته می‌شود و می‌تواند منجر به شکستگی‌های دردناک مهره‌های ستون فقرات شود.

 

اندومتریوز: بیماری است که باعث ایجاد بافت رحمی در خارج از محیط رحم می‌شود.

 

فیبرومیالژیا: یک سندروم درد مزمن است که شامل درد گسترده عضلات و خستگی است.

                                 

 

 

درد در قسمت پایینی کمر عبارت است درد در قسمت پایینی کمر معمولاً ناشی از گرفتگی عضلانی . این درد اغلب با سیاتیک (دردی که از کمر به باسن و از آنجا به پا تیر می کشد) همراه است . شروع درد ممکن است بلافاصله پس از یک فعالیت سنگین یا وارد شدن ضربه باشد، یا اینکه چند ساعت بعد باشد. علایم به صورت یک چرخه یکدیگر را تشدید می کنند. اول اسپاسم عضلانی رخ می دهد که ایجاد درد می کند، و درد نیز باعث بیشتر شدن اسپاسم عضلانی می شود.

 

درمان درد پایین کمر

 

استراحت

 

برای مقابله با درد کمر، استراحت کنید. بسته به شدت علائم درد، ممکن است صرفاً کاهش سطح فعالیت به مدت چند روز کافی باشد. برای درمان کمر درد، استراحت در رختخواب به جز برای مدت زمان کوتاهی توصیه نمی‌شود.

 

گرما یا سرمادرمانی

 

با استفاده از پد گرماساز و یک بسته یخ می‌توانید تحرک کمر خود را افزایش داده و درد کمر خود را کاهش دهید. برای کاهش التهاب می‌توانید یک کیسه یخ را بر روی مناطق حساس کمر خود قرار دهید. پس از چند روز سرمادرمانی، گرمادرمانی را با پد گرماساز و یا حمام آب گرم شروع کنید. گرما موجب شل شدن عضلات سفتی می‌شود که علت درد پایین کمر شما می باشند.

 

دارودرمانی

 

تعدادی از داروها، التهاب را که غالباً علت درد پایین کمر است، کاهش می‌دهند. در حالی که سایر داروها از انتقال سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری می‌کنند.

 

تزریق کورتیکواستروئیدها

 

کورتیکواستروئیدها و داروهای بی‌حسی برای کاهش التهاب تزریق می‌شوند. بیمار ممکن است به صورت تزریق داخل عضلانی، به صورت خوراکی یا تزریق فلوروسکوپی (تزریق اپیدورال آستروئید -ESI)، داروهای کورتیکواستروئید را دریافت کند.

 

کشش دستی

 

در روش کشش دستی، برای همتراز کردن مهره‌های ستون فقرات و جا انداختن دیسک در محل اصلی خود، از یک سیستم وزنی استفاده می‌شود.

 

اولتراسوند تراپی

 

اولتراسوند تراپی شامل ماساژ بافت‌های نرم اطراف محل آسیب‌دیدگی کمر با استفاده از امواج صوتی است که با گرما بخشی به عضلات، باعث آرامش و التیام سریع‌تر آنها می‌شود.

 

تحریک الکتریکی عصب (TENS)

 

روش TENS تحریک الکتریکی اعصاب از طریق الکترودهایی است که بر روی پوست شما قرار داده می‌شود. الکتریسته باعث مسدود شدن سیگنال‌های دردی می‌شود که از طریق مسیرهای عصبی به مغز منتقل می‌شوند.

 

درمان کایروپراکتیک

 

روش کایروپراکتیک یک درمان دستی برای همترازی مجدد ستون فقرات و سایر مناطق ضعیف و یا آسیب دیده سیستم اسکلتی عضلانی می‌باشد. در این روش، یک بار تزریق گاز مخلوط با ذرات هوا برای تسکین درد کمر انجام می‌شود.

 

روش پی آر پی (PRP)

 

روش پی آر پی (در صورت وجود مقاله، پی آر پی) زمانی برای بیماران مبتلا به درد مزمن کمر توصیه می‌شود که گزینه‌های درمان محافظه ‌کارانه مانند کاهش فعالیت، مصرف دارو، درمان فیزیکی، درمان کایروپراکتیک و تزریق آستروئید، با شکست مواجه شده باشد و یا تنها گزینه باقی‌مانده، انجام عمل جراحی باشد.

 

تمرینات ورزشی مفید برای درد کمر

 

فعالیت بدنی یک راه مؤثر برای بهبود سریع‌تر درد و درد کمر است. تمرینات عضلات پایین کمر مانند حرکات چرخشی لگن و حرکت پل، عضلات شکم و کمر را که از ستون فقرات حمایت می‌کنند، تقویت می‌کند. هر چه این عضلات قوی‌تر باشند، احتمال کمتری وجود دارد که مبتلا به درد پایین کمر شوید.

 

عمل جراحی

 

تعداد نسبتاً کمی از افراد برای درمان درد مزمن و شدید کمر نیاز به عمل جراحی دارند. با این حال، در صورت عدم موفقیت سایر روش‌ها، عمل جراحی گزینه نهایی خواهد بود.