اسکولیوز به معنای تغییر شکل غیر طبیعی ستون فقرات بصورت انحراف جانبی است. بیماران مبتلا به این بیماری ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند. جراحی اسکولیوز عملی پیچیده است و موفقیت آن تا حد زیادی بسته به مهارت جراح و ارتباط مناسب بین پزشک و بیمار و همکاری بیمار با دستورات پزشک دارد.
در عمل جراحی اسکولیوز بیمار بعد از ۶ هفته، سه ماه، ۶ ماه و یک سال و بعد از آن هر ۵ سال یک بار به پزشک معالج خود مراجعه میکند. در این مراجعات بیمار به توسط پزشک معاینه شده و ممکن است از ستون مهره وی رادیوگرافی به عمل آید.
اصول مراقبت های بعد از جراحی از نظر حرکات
در حین عمل جراحی اسکولیوز، پزشک جراح قوس جانبی ستون مهره را تا حد امکان اصلاح کرده و سپس یک یا دو میله فلزی را در کنار ستون مهره گذاشته و آن را به بسیاری از مهره ها متصل میکند تا بدین وسیله مهره ها در وضعیت جدید ثابت بمانند. البته این میله نمیتواند بطور کامل جلوی حرکات میلیمتری مهره ها را بگیرد. این حرکات مکرر ولی خفیف میتوانند در نهایت موجب خستگی فلز میله شده و آن را بشکنند.
به همین علت پزشک جراح برای نگه داشتن مهره ها در وضعیت تصحیح شده فقط به میله اتکا نکرده بلکه مهره ها را با استفاده از پیوند استخوان به هم جوش میدهد. حدود سه ماه طول میکشد تا این مهره ها به هم سفت شده و جوش بخورند ولی تا ۱۲-۹ ماه این اتصال قوی نیست.
با جوش خوردن مهره ها دیگر فشاری به میله فلزی وارد نمیشود. تا وقتی مهره ها بطور کامل به هم جوش نخورده اند بیمار باید در وارد کردن فشار زیاد به ستون مهره (بخصوص چرخیدن و خم شدن) احتیاط کند چون این فشار ها ممکن است موجب حرکت زیاد مهره ها و در نتیجه شکسته شدن میله شوند.
اینکه بیمار بعد از جراحی تا چه حد میتواند حرکت کند و فعالیت های روزانه خود را انجام دهد بطوریکه به مهره ها و میله فشار بیش از حدی وارد نشود متفاوت بوده و تا حد زیادی بسته به وضعیت بیمار، تعداد مهره های گرفتار و نوع عمل جراحی و بسیاری عوامل دیگر دارد. پزشک معالج با در نظر گرفتن این عوامل توصیه های لازم را به بیمار میکند. با این حال میتوان بطور تقریبی نکاتی را ذکر کرد.
اعدادی که در زیر میایند تقریبی بوده و ممکن است بسته به بیمار متفاوت باشند. بیمار باید با پزشک خود صحبت کرده و اطلاعات دقیق تر را از وی بگیرد.
مراقبت های بعد از عمل جراحی اسکولیوز به سه بازه زمانی تقسیم میشوند. در زیر در مورد مراقبت های مورد نیاز در هر دوره به تفصیل بحث میشود
.
مراقبت های شش هفته اول بعد از جراحی
مراقبت از زخم جراحی : پانسمان روی زخم جراحی باید هر روز تعویض شود. وقتی زخم خشک شده و دیگر ترشحی نداشت نیازی به پانسمان نخواهد داشت. بخیه ها ممکن است جذبی باشند و اگر نباشند معمولا بعد از 3-2 هفته به توسط پزشک یا پرستار خارج میگردند. زخم جراحی تا مدت ها ممکن است کمی احساس سوزش داشته باشد، ممکن اس به نور خورشید حساس باشد، ممکن است پوست اطراف آن کمی بیحس باشد و ممکن است پوست در ناحیه زخم بهبود یافته جراحی کمی بیش از حد رشد کند.
حمام : در دو هفته اول بیمار قسمت های مختلف بدن خود را بصورت جداگانه و با لیف یا یک تکه پارچه یا با اسفنج میشوید. بعد از دو هفته میتوان از دوش استفاده کرد و بیمار بعد از چهار هفته میتواند از وان استفاده کند.
فعالیت بدنی : بعد از جراحی بیمار میتواند هر اندازه که خواست بنشیند ولی باید تشویق شده تا زیاد راه برود. هر وقت بیمار احساس راحتی کرد میتواند از پله هم بالا و پایین برود. در این مدت چیزی بیش از یک کیلوگرم بلند نکند. به طرفین نچرخد و خم نشود. اگر میخواهد چیزی را از زمین بلند کند بنشیند و آن را در دست بگیرد و سپس بلند شود. به شکم دراز نشود. همچنین رانندگی تا 6 هفته بعد از جراحی ممنوع است
میتواند از توالت صندلی دار استفاده کند
میتواند در صندلی ماشین بنشیند ولی کمی پشتی صندلی را به عقب بدهد
برای کاهش درد پزشک معالج معمولا از استامینوفن یا کدئین استفاده میکند. از ضد التهاب ها مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، سلکوکسیب نباید استفاده کرد چون این داروها میتوانند فیوژن مهره ها را به تاخیر اندازند
بیمار میتواند غذای معمولی بخورد. البته مصرف غذای پر پروتئین ترمیم را تسریع میکند
بیماران بعد از جراحی معمولا نیازی به بریس ندارند. اگر لازم باشد از بریس استفاده شود در 4-2 ماه اول بعد از جراحی و فقط موقع نشست یا راه رفتن پوشیده میشود
بیمار نباید سیگار بکشد چون موجب تاخیر در بهبود فیوژن مهره ها میگردد
مراقبت های 6 هفته تا 3 ماه بعد از جراحی
در این بازه زمانی بیمار سعی میکند تند تر راه برود. بیشتر از پله استفاده کند و با دوچرخه ثابت ورزش کند. میتوان روزی 5-3 با ورزش آئروبیک سبک انجام داد
بیمار میتواند اشیاء تا 5 کیلوگرم را بلند کند
بیمار میتواند خم شود و بچرخد ولی در حین انجام این حرکات نباید چیزی را بلند کند
بیمار میتواند استخر برود ولی شنا نکرده و فقط در آب راه برود
مراقبت های 3 ماه تا 6 ماه بعد از جراحی
در ماه سوم بعد از جراحی بیمار میتواند در جای خود جهش کند و در استخر آرام شنا کند
در ماه چهارم میتوان شدت و میزان جهش و شنا را بیشتر کرد
بیمار در ماه 6-5 میتواند از لحاظ میزان فعالیت های بدنی به حالت زندگی قبل از جراحی برگردد. البته باید دقت کرد که برای انجام هر کاری آن را آرام و بتدریج انجام دهد تا بدن وی بتواند کم کم خود را با شرایط جدید وفق دهد. از کارهایی که با کمر خمیده به جلو فشار زیادی به کمر میندازند باید اجتناب کرد
بعد از گذشت 12-9 ماه و با تایید جوش خوردن مهره ها به توسط پزشک معالج، بیمار میتواند بسیاری از ورزش ها حتی اسکی ، کوهنوردی، فوتبال، بسکتبال و دویدن را انجام دهد. البته بعضی ورزش ها که نیاز به انعطاف زیاد ستون مهره دارند مانند ژیمناستیک و بعضی ورزش ها که ضربات شدیدی به بدن وارد میکنند مانند ورزش های رزمی مناسب بیمار نیستند
