لزوم درمان فیزیوتراپی در درمان سکته مغزی
لزوم درمان فیزیوتراپی در درمان سکته مغزی
سکته مغزی آسیب عصبی حاد ناشی از اختلال گردش خون به قسمتی از بافت مغز که ناشی از انسداد رگ مغزی به وسیله یک لخته خونی و یا پارگی یکی از عروق تغذیه کننده آن قسمت بافت مغز میباشد.
به عبارت دیگر اگر خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد٬این قسمت از مغز دیگر نمیتواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد.این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می‌نامند.سکته مغزی میتواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‌های خون رسان مغز ایجاد شود.
ضایعه در قسمت های مختلف مغز
مشکلات شما پس از سکته مغزی به این مساله مربوط می‌شود که کدام قسمت از مغز شما آسیب دیده است و میزان این آسیب چقدر است. افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند معمولا دچار مشکلاتی در زمینه حس و حرکت می‌شوند. درد، بی‌حسی و سوزش اندام‌ها میتواند وجود داشته باشد. گرفتگی ماهیچه، ضعف و اختلال در راه رفتن نیز در بعضی از افراد دیده می‌شود. البته ممکن است در حس لمس یا احساس گرما و یا سرما مشکل داشته باشند. بعضی‌ها هم اختلال بلع یا مشکلات دفعی را تجربه می‌کنند.
در برخی موارد دیده شده است که فرد نمیتواند اشیای موجود در یک سمت بدن را ببیند و اگر سرش را به آن سمت برنگرداند متوجه آن اجسام نمی‌شود. از آن بدتر اختلالات زبان و تفکر است. در این حالت شخص حرفهای دیگران یا مطالب نوشته شده را متوجه نمی‌شود و قادر به خواندن و نوشتن نیست. او حتی نمیتواند افکار خود را بیان کند و گاهی دچار اختلال حافظه و یادگیری می‌شود.
مشکلات عاطفی از دیگر مواردی است که در بعضی از افراد دچار سکته مغزی دیده می‌شود. سکته مغزی میتواند باعث احساس ترس، اضطراب، عصبانیت، غمگینی و سوگ در خود فرد یا حتی اطرافیان شود.
این عارضه به طور کلی موجب آسیب نواحی‌ای از مغز می‌شود که قسمت‌های مختلف بدن را کنترل می‌کنند، ولی نواحی دیگر مغز می‌توانند تا حدی کار نواحی آسیب دیده را جبران کنند. بیشتر مبتلایان قادر خواهند بود تعداد زیادی از مهارت‌های از دست رفته خود را بازیابند. البته بعضی‌ها پس از سکته مغزی دچار مشکلات پایداری می‌شوند ولی بیش از نیمی از مبتلایان قادر خواهند بود پس از سکته مغزی توانایی مراقبت از خود را بازیابند.
فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی را جدی بگیرید
بهترین راه برای بهبود پس از سکته مغزی شروع بازتوانی است. در بازتوانی سکته مغزی به شما آموزش داده می‌شود تا حد ممکن کارهایتان را خودتان انجام دهید و مستقل باشید و این که با تغییرات به وجود آمده در مغز و بدن خود به دنبال سکته کنار بیایید.
همچنین می‌آموزید که خود را با زندگی در خانه، خانواده و جامعه مطابقت دهید.
بازتوانی هنگامی که در بیمارستان هستید آغاز می‌شود. پس از ترخیص از بیمارستان میتوانید بازتوانی را در خانه یا یک مرکز توانبخشی دنبال کنید. بیشتر برنامه‌های بازتوانی شامل 3 ساعت درمان روزانه هستند که 5 یا 6 روز در هفته انجام می‌شود.
نکته کلیدی بازتوانی، اقداماتی است که از بروز مجدد سکته مغزی جلوگیری کند. برای آن که سالم بمانید باید دارو مصرف کنید و در زندگی خود تغییراتی دهید. از تیمی که مسوول بازتوانی شما هستند میتوانید اطلاعات لازم را در مورد نرمش‌ها، رژیم غذایی و سایر موارد کسب کنید. شما بیشترین شانس را برای بازیابی توانایی‌های خود در یک ماه اول پس از سکته دارید. بنابراین مهم است که بازتوانی را زود شروع کنید و آن را به طور منظم دنبال کنید.
برای بیشتر مردم بازتوانی یک فرآیند مادام‌العمر است. در این میان حمایت خانواده و دوستان بسیار مهم است. ممکن است بیشتر توانایی‌های خود را در چند هفته یا چند ماه اول بازیابید اما میتوانید پس از گذشت چند سال باز هم بهبودی بیشتری کسب کنید. فقط ممکن است این اتفاق به آرامی رخ دهد و نیاز به زمان زیاد و تلاش مداوم داشته باشد. بنابراین ناامید نشوید و به تلاش خود ادامه دهید.
احساس ناراحتی و ناامیدی پس از سکته مغزی شایع است، هر چند مقابله با احساسات، سخت به نظر می‌رسد. با تیم توانبخشی خود در مورد احساساتتان صحبت کنید و اگر نیاز دارید برای افسردگی خود درمان لازم را دریافت کنید. سعی کنید با کسانی که قبلا دچار سکته مغزی شده‌اند صحبت کنید و از طرز برخورد آنها با مشکلات، تجربه کسب کنید. باید بدانید که سکته مغزی شما روی اطرافیانتان هم اثر می‌گذارد. آنها هم به اندازه شما نگران هستند. بنابراین به آنها اجازه دهید تا به شما کمک و در برنامه بازتوانی شما شرکت کنند.
فیزیوتراپی راه درمان مهم بیماران سکته مغزی
سکته مغزی میتواند باعث ضعف یا فلج نیمی از بدن و مشکلات تعادل شود. فیزیوتراپی کمک می‌کند که تا حد ممکن کنترل ماهیچه‌ها و حرکت فرد به حالت عادی بازگردد.
فیزیوتراپی خیلی زود به دنبال سکته مغزی در منزل یا بیمارستان آغاز می‌شود. اگر فرد توانایی جابه‌جایی نداشته باشد، فیزیوتراپ از وضعیت مناسب آنها در تخت اطمینان حاصل می‌کند و وضعیت آنها را به طور منظم تغییر می‌دهد تا از خشک شدن ماهیچه‌ها و مفاصل جلوگیری کند. اگر فردی که دچار سکته مغزی شده است نمیتواند روی تخت یا صندلی بنشیند فیزیوتراپ به او کمک می‌کند تا تعادل خود را حفظ کند. پس از این مرحله شخص میتواند با کمک بایستد و به آرامی راه برود.
درمان اندام‌های ضعیف یا فلج با حرکات کوچک و ساده آغاز می‌شود. با پیشرفت شخص و قوی‌تر شدن او حرکات پیچیده‌تر، آزمایش می‌شوند و او تشویق می‌شود تا هر دو سمت بدنش را به کار بگیرد. این کار از استفاده بیش از اندازه از سمت سالم جلوگیری می‌کند.
درمان گرفتگی عضلات این بیماران تلفیق انجام حرکات نرمشی و مصرف داروهای ضداسپاسم میباشد. در صورتی که گرفتگی عضلات رفع نشود انتخاب آخر جراحی خواهد بود که روی مغز یا روی عضلات و مفاصل صورت می‌گیرد. جراحی موجب از بین رفتن درد و بازیابی برخی از حرکات می‌شود.
به یاد داشته باشید که درد خود را به پزشک اطلاع دهید تا برای برطرف کردن آن راهی پیدا کند. البته روش‌هایی وجود دارند که با امتحان کردن آنها میتوانید درد خود را کاهش دهید. مثلا استفاده از کیسه آب گرم و نرمش‌های سبک موجب کاهش درد می‌شوند. اندام‌های ضعیف یا فلج را با قرار دادن در وضعیت مناسب یا با استفاده از آتل‌های مخصوص می‌توان در مقابل درد محفاظت کرد. درد شانه که به علت تحمل وزن ناشی از دست فلج به وجود می‌آید را می‌توان با قرار دادن دست روی یک بالش یا بالا نگه داشتن آن کنترل کرد.
چرا فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی ضروری میباشد؟
- انعطاف پذیری سیستم عصبی بعداز سکته هدایت شده و کنترل شده نیست.فیزیوتراپیست خاصیت انعطاف پذیری(نروپلاستیسیته) سیستم عصبی بعد از آسیب را در جهت صحیح هدایت می کند
-در زمان های اولیه آسیب(به ویژه شش ماه اول), نروپلاستیسیتی بیشتر است.
-فیزیوتراپیست باعث بهبود انعطاف پذیری در مفاصل(جهت جلوگیری از کوتاهی های عضلانی و خشکی مفاصل به علت بی حرکتی) براساس اصول علمی می گردد.
-درمان فیزیوتراپی براساس ارزیابی های اولیه و مجدد بیماران صورت می گیرد.ازنظر یک فیزیوتراپیست هر بیمار سکته مغزی منحصر به فرد بوده و به درمان خاص خود نیاز دارد
-فیزیوتراپیست به دلیل آگاهی از آناتومی عضلات اندام های فوقانی,تحتانی و تنه نقش مهمی در تنظیم یک برنامه درمانی موثر دارد
-ارزیابی قدرت عضلات اندام ها به صورت فعال,به فیزیوتراپیست این امکان را می دهد که با توجه به وضعیت بیمار,او را از یک سطح پایین تر به یک سطح بالاتر ارتقائ دهد
-فیزیوتراپیست به دلیل آشنایی با علم نوروآناتومی,نوروفیزیولوژی و علوم اعصاب, با دیدگاه علم کنترل حرکتی(Motor Control)به بیمار می نگرد.علم کنترل حرکتی علاوه بر سیستم عضلانی,اهمیت ویژه ای برای سیستم عصبی درنظر می گیرد
-فیزیوتراپیست موفق,برنامه اصلی خود را با توجه به وضعیت بیمار بر آموزش های حرکتی و تمرینات متمرکز می کند.سطح تمرینات با پیشرفت بیمار گسترده تر می شود
-فیزیوتراپیست با شناختی که از کل مفاصل بدن و نوروفیزیولوژی دارد,وضعیت های صحیح ایستادن و راه رفتن را به بیمار و همراهان او آموزش می دهد.چراکه آموزش های غلط منجر به الگوهای حرکتی ناصحیح می گردد و درنهایت باعث اختلال در میزان بهبودی و کیفیت آن می شود
-فیزیوتراپیست ها با تجربه ای که در درمان بیماران سکته مغزی دارند,نحوه انجام تمرینات عملکردی را با توجه به شرایط بیمار به او آموزش می دهند.تمرینات عملکردی باعث به کارگیری مفاصل بیشتری در یک عمل خاص می گردد و به تدریج با پیشرفت بیمار,سرعت تمرین و سطح آن افزایش می یابد
-با توجه به اینکه در بسیاری از موارد ترمیم و بازسازی مغزی بعد از تروما و آسیب عروقی,از یک الگوی هدف مند پیروی نمی کند و گاها با ایجاد پدیده ای بنام اسپاستیسیتی(Spasticity)الگوهای غلطی را در اندام ها ایجاد می کند,فیزیوتراپیست با آگاهی از این مسئله از همان ابتدای درمان تا حد زیادی این حالت نامناسب را کنترل می کند
-تنظیم یک برنامه منظم جهت افزایش هماهنگی (Coordination) و تعادل (Balance) میان گروه های عضلانی در وضعیت های مختلف که با توجه به شرایط و پیشرفت بیمار تغییر می یابد
-تاکید بر ایجاد حرکات ارادی و افزایش سرعت عمل همراه با حداکثر دقت
-گسترش حرکات ارادی ازطریق تحریکات کلامی-بینایی و تفسیر حرکت قبل از انجام آن
-ایجاد انگیزه لازم و افزایش اعتماد به نفس ازطریق تشویق با تحریک سیستم های هیجانی مغز
عوامل موثر بر میزان کیفیت درمان فیزیوتراپی بیماران سکته مغزی:
-تاکید بر انجام تمرین (Exercise)طبق نظر فیزیوتراپیست
-آموزش صحیح تمرینات به بیمار و همراهان او طبق نظر فیزیوتراپیست
-درمان های دارویی طبق نظر متخصص مربوطه
-میزان همکاری بیمار
-تکرار تمرینات در منزل توسط بیمار و با همکاری خانواده فرد
-انگیزه و اراده بیمار
-سطح آسیب و میزان توانایی مغز جهت بازسازی مجدد
-سن و وزن بیمار
-وجود یا عدم اختلالات عضلانی -اسکلتی و بیماری های مفصلی
-وجود یا عدم بیماری قلبی-عروقی,بیماری تنفسی و بیماری های دیگر
-زمان کافی و طولانی فیزیوتراپی
-روحیه فرد و تلاش برای بهبودبیشتر
-میزان امید به زندگی
